Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma

Anonim şirketlerde pay sahiplerinin şirkete karşı sorumluluğu yalnızca taahhüt ettikleri sermaye borcunun yerine getirilmesidir. Bu açıdan sermaye şirketlerinde temel kural ortaklara sermaye borcu dışında herhangi bir borç yüklenemeyeceğidir. Ancak istisnai durum ve koşulların varlığı halinde pay sahiplerine birtakım ek sorumluluk ve borç yüklenebilir (sermaye artırımı veya iflasın açılması halleri gibi). Anonim şirketlerde şirket ile şirketin ortağı olan kişiler arasında bulunan ortaklık ilişkisi, prensip itibariyle ortağın payını devretmesiyle son bulmaktadır. Pay sahibi şirketten ayrılmak istediğinde payını başka bir pay sahibine satarak çıkabilir yahut da payını şirkete satarak ayrılma hakkını kullanabilecektir. Ayrıca pay devriyle istenen sonuca ulaşılamayacağının anlaşılması durumunda şirketin pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkı bu hususta kanun çerçevesinde şirketlere tanınan alternatif çözüm yollarındandır.

Anonim Şirketin Pay Sahibini Çıkarma Hakkı

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile getirilen yeni düzenleme çerçevesinde, pay sahibinin şirkete asıl ve tek borcu olan pay bedelini tamamen ödemediği durumlarda şirket tarafından ödemediği paylardan dolayı ıskatı (çıkarılma) söz konusu olacaktır. Türk Ticaret Kanunu anonim şirketin pay sahibini çıkarma hakkını üç temelde ele almış bulunmaktadır ve bunları aşağıdaki şekilde açıklayabiliriz:

• TTK çerçevesinde birleşme kararı alan şirketler aralarındaki sözleşmede pay sahiplerine ve ortaklara pay iktisabı veya ayrılma akçesi arasında seçim hakkı sunmayı kararlaştırabilirler. Bu aşamada birleşen şirketler ortaklara yalnızca ayrılma akçesi verilerek birleşen şirkette ortak olmalarını önleyebilirler ancak TTK madde 141 ve 151. maddeler uyarınca birleşme sözleşmesi içeriğinde ortaklara yalnızca ayrılma akçesi verilmesi kararlaştırılmışsa, sözleşmenin onaylanması devreden şirketin mevcut oylarının %90’ı tarafından alınacak kararla mümkündür.
  
  
• TTK madde 208 uyarınca hakim şirket, şirketin paylarının en az %90’ına sahip olduğu durumlarda, %10 paya sahip azınlığın şirketin yönetim ve faaliyetlerini aksatması ve dürüstlüğe aykırı davranışlarda bulunması halinde haklı sebeplerin varlığına dayanılarak azınlığın paylarının hakim şirketçe iktisap edilerek azınlık pay sahibi şirketten çıkarılabilir.
  
  
• TTK madde 531 uyarınca azınlık pay sahipleri haklı sebeplerin olması durumunda şirketin feshini talep ederek dava açabilmektedir. Mahkeme, şirketin feshi yerine davacı pay sahibine pay bedelinin ödenerek pay sahibinin şirketten çıkarılmasına karar verilebilir.
  
  

Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Çıkma Hakkı

Türk Ticaret Kanunu şirketler topluluğunda hakimiyetin kötüye kullanılması durumunda bağlı şirketin pay sahiplerine belirli birtakım koşullarda ortaklıktan çıkma hakkı tanımaktadır. Kanunun 202. maddesinde şirket tarafından faaliyet yılı içerisinde denkleştirmenin yerine getirilmemesi durumunda bağlı şirketin pay sahipleri, hakim şirket tarafından bağlı şirketin zararlarının tazminini talep edebileceklerdir. Böyle bir durumda hakim, talepte bulunan pay sahibinin paylarının hakim şirket tarafından satın alınmasına yahut da şartların niteliğine göre farklı bir çözüm yoluna başvurabilir. Belirtilen duruma göre pay sahibi hakim şirkete talepte bulunarak paylarının iktisap edilmesini isteyerek çıkma hakkını kullanabilecektir. Ayrıca kanunun 202. maddesinin 2. fıkrasına göre hakimiyetin uygulanması ile gerçekleştirilen ve bağlı şirket bakımından açıkça anlaşılabilir haklı bir sebebi bulunmayan, birleşme, bölünme, tür değiştirme, fesih, menkul kıymet çıkarılması ve önemli esas sözleşme değişikliği gibi işlemlerde, genel kurul kararına olumsuz oy verip tutanağa geçirten veya yönetim kurulunun bu ve benzeri konulardaki kararlarına yazılı olarak itiraz eden pay sahipleri; hakim teşebbüsten, zararlarının tazminini veya paylarının varsa en az borsa değeriyle, böyle bir değer bulunmuyorsa veya borsa değeri hakkaniyete uygun düşmüyorsa, gerçek değerle veya genel kabul gören bir yönteme göre belirlenecek bir değerle satın alınmasını mahkemeden isteyebilirler.

Anonim şirket pay sahiplerinin ortaklıktan çıkarılma ve çıkma hakkı 6102 sayılı TTK ile getirilen yeni düzenlemeler çerçevesinde ve buna ek olarak Sermaye Piyasası Kanununda (SerPK) halka açık anonim şirketlerde ayrılma hakkı gibi uygulamalar şirketleri ve pay sahiplerini büyük oranda ilgilendiren ve uygulamada ihtiyaçların karşılanmasına yönelik düzenlemelerdir. Hukuk bürosu olarak şirketler hukuku alanında şirketlerin ihtiyaç duyduğu hukuki danışmanlık hizmetini şirketler hukuku alanında uzman avukatlarımızla müvekkillere sunmaktayız.