Ceza Alan Memurun Durumu: Memuriyete Engel Suçlar ve Haklar (2025 Rehber)

Devlet memurlarının görevleri sırasında veya görev dışındaki davranışları, hem Türk Ceza Kanunu (TCK) hem de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında değerlendirilmektedir. Bir devlet memurunun adli ceza alması, yalnızca cezai yaptırımla sınırlı kalmayıp, memuriyet hakları, disiplin süreci ve meslekten çıkarılma gibi sonuçlar doğurabilmektedir.

Devlet Memuru Adli Ceza Alırsa Ne Olur?

Bir devlet memurunun adli ceza alması, cezanın türüne ve niteliğine göre farklı sonuçlar doğurmaktadır. Eğer memur, kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkûm olursa, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gereği memuriyet hakkını kaybetmektedir. Bunun dışında; zimmet, rüşvet, irtikap, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, ihaleye fesat karıştırma, görevi kötüye kullanma gibi “memuriyetle bağdaşmayan” suçlardan mahkûm olanlar da doğrudan memuriyetten çıkarılmaktadır.

Ancak her adli ceza memuriyetin sona ermesi sonucunu doğurmaz. Örneğin, taksirli suçlar (trafik kazası gibi) nedeniyle alınan cezalar çoğunlukla memuriyet engeli oluşturmaz.

Özetle, devlet memurunun adli ceza alması durumunda; cezanın süresi, suçun niteliği ve kararın kesinleşip kesinleşmediği büyük önem taşımaktadır. Bazı durumlarda memuriyet otomatik olarak sona ererken, bazı durumlarda ise idarenin takdirine bağlı disiplin yaptırımları gündeme gelmektedir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Memuriyeti Etkiler mi?

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), adli yargıda verilen cezanın belirli bir denetim süresi boyunca açıklanmayıp ertelenmesi anlamına gelmektedir. HAGB kararı kesinleşmiş bir mahkûmiyet sayılmadığından, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu açısından doğrudan memuriyet engeli oluşturmamaktadır. Yani, bir devlet memuru hakkında HAGB kararı verilmişse, bu durum onun memuriyetini otomatik olarak sona erdirmez.

Ancak uygulamada, idareler HAGB kararını dikkate alarak ayrı bir disiplin soruşturması başlatabilir. Çünkü HAGB, fiilin işlendiğini ve mahkemenin cezayı haklı bulduğunu gösterir. Bu nedenle memurun işlediği fiil “devlet memuru vakarına yakışmayan davranış” kapsamında değerlendirilirse, idari yaptırım uygulanabilmektedir.

Adli Ceza – Disiplin Cezası Farkı

Adli ceza ile disiplin cezası birbirinden farklı hukuki yaptırımlardır. Adli ceza, ceza mahkemeleri tarafından verilen ve Türk Ceza Kanunu’na dayanan bir yaptırımdır. Zimmet, rüşvet, görevi kötüye kullanma, sahtecilik gibi suç teşkil eden eylemler sonucunda hapis cezası, adli para cezası veya denetimli serbestlik gibi sonuçlar doğurmaktadır. Bu tür cezalar kişinin özgürlüğünü kısıtlar ve kesinleştiğinde memuriyet hakkını da doğrudan etkileyebilmektedir. Disiplin cezası ise idare hukuku kapsamında, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na dayanır ve disiplin amirleri ya da kurullarınca uygulanmaktadır. Göreve geç gelmek, devlet memuru vakarına yakışmayan davranışlarda bulunmak, görev sırasında disiplinsiz hareket etmek gibi idari nitelikteki fiiller sonucunda uyarı, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması veya memuriyetten çıkarma gibi sonuçlar doğurmaktadır.

Kısacası adli ceza, ceza yargılamasının sonucu olarak kişisel özgürlüğe yönelirken; disiplin cezası idari süreçte memurun mesleki konumunu belirler. Bir devlet memuru aynı fiilden dolayı hem adli hem disiplin cezasına muhatap olabilir; çünkü bu iki süreç birbirinden bağımsız şekilde işlemektedir.

Tablo: Adli Ceza ve Disiplin Cezası Farkları

Memurların En Çok Karşılaştığı Adli Suçlar Nelerdir?

Hangi Cezalar Memuriyete Engel Teşkil Eder?

Devlet memuru olabilmek veya mevcut memuriyetin devam edebilmesi için kişinin belirli suçlardan hüküm giymemiş olması gerekmektedir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. maddesi bu durumu açıkça düzenler. Buna göre; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla hapis cezası alanlar, devletin güvenliğine karşı suçlar (örneğin; casusluk, isyan, örgütlü suçlar), anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık gibi suçlardan hüküm giyenler memur olamaz ve memuriyetini sürdürememektedir.

Sıkça Sorulan Sorular

Ceza aldım, memuriyetime engel mi?
1 yıl ve üzeri hapis veya memuriyetle bağdaşmayan suçlar memuriyete engel teşkil etmektedir. Taksirli veya kısa süreli cezalar genellikle engel değildir.

Memuriyetten atılmak için ceza sınırı var mı?
Kasten işlenen suçlarda 1 yıl ve üzeri hapis veya yüz kızartıcı suçlar memuriyetten çıkarılma sebebidir.

Memurluğa engel suçlar nelerdir?
Zimmet, rüşvet, irtikap, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, ihaleye fesat karıştırma, görevi kötüye kullanma ve anayasal düzene karşı suçlar engel teşkil etmektedir.

Kamu görevlisi adli ceza alırsa ne olur?
Ceza niteliğine göre görevine son verilebilmektedir. Ertelenmiş veya taksirli cezalar memuriyet engeli oluşturmaz, ancak disiplin soruşturması açılabilmektedir.

Memur hüküm giyerken maaş alır mı?
Açığa alınmamışsa maaş alır. Açığa alınırsa ödemeler durur; göreve iade edilirse maaş hakları geri ödenmektedir.

Memurun hapis cezası ertelenir mi?
Evet, mahkeme erteleme veya denetimli serbestlik verebilir. Ancak ertelenmiş ceza memuriyeti etkileyebilmektedir.

Silinen sabıka (adli sicil) memuriyete engel mi?
Silinen veya HAGB kapsamındaki sabıka genellikle memuriyete engel oluşturmaz. Ancak disiplin soruşturması açılabilmektedir.

Devlet memuru adli ceza alınca görevden hemen çıkarılır mı?
Hayır. Ceza türü, süresi ve suçun niteliğine göre değerlendirme yapılır. Her adli ceza otomatik olarak memuriyeti sona erdirmez.

Hangi suçlar memuriyete engel olur?
Zimmet, rüşvet, irtikap, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, görevi kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma, kaçakçılık gibi suçlar memuriyete engel olmaktadır.

HAGB kararı memuriyet engeli midir?
Hayır. HAGB kesinleşmiş bir mahkûmiyet sayılmaz, bu nedenle memuriyet engeli oluşturmaz. Ancak disiplin soruşturması yapılabilmektedir.

Taksirli suçlarda memuriyet sona erer mi?
Genellikle hayır. Trafik kazası gibi taksirle işlenen suçlar memuriyete engel değildir.

Adli ceza ile disiplin cezası aynı anda verilebilir mi?
Aynı fiilden dolayı memur hem adli ceza hem de disiplin cezasına muhatap olabilmektedir.

Memuriyetten çıkarılma kararına nasıl itiraz edilir?
Kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açabilmektedir.

Memuriyetten çıkarılan kişi geri dönebilir mi?
Evet. Mahkeme kararıyla iptal edilirse görevine iade edilebilir ve mali haklarını da talep edebilmektedir.

Beraat eden memur göreve döner mi?
Evet. Eğer ceza davası beraatle sonuçlanırsa, memuriyet hakkı yeniden kazanılır.

Hapis cezası alan her memur görevden atılır mı?
Hayır. Sadece kasten işlenen suçtan dolayı bir yıl ve üzeri hapis cezası alanlar memuriyet hakkını kaybetmektedir.

Disiplin cezası ile memuriyetten çıkarılma aynı şey mi?
Hayır. Disiplin cezaları uyarıdan başlar, en ağır şekli memuriyetten çıkarılmadır.

Adli sicil kaydında ceza olan kişi memur olabilir mi?
Hayır, memuriyet için belirli suçlardan mahkûm olmamış olmak şarttır.

Ceza ertelenirse memuriyet devam eder mi?
Ertelenmiş ceza, kesinleşmiş mahkûmiyet sayıldığından memuriyet engeli doğurabilmektedir.

Kamu davası sürerken memur görevine devam eder mi?
Evet, dava sonuçlanana kadar görevine devam edebilir. Ancak idare geçici olarak görevden uzaklaştırabilir.

Disiplin soruşturması ne kadar sürer?
Soruşturmalar genellikle birkaç ay içinde tamamlanır, ancak dava süreci daha uzun olabilir.

Görevden uzaklaştırma ile çıkarılma aynı mı?
Hayır. Görevden uzaklaştırma geçici bir tedbirdir, çıkarılma ise kalıcıdır.

Memuriyetten çıkarılan kişi tazminat alabilir mi?
Haksız çıkarılma söz konusuysa, dava sonunda maddi ve manevi tazminat talep edebilir.

İdare mahkemesi kararıyla iade edilen memur maaşlarını alır mı?
Evet. Göreve iade edilirse geçmişe dönük maaş ve özlük haklarını alabilmektedir.

Memuriyetten çıkarılma sicile işler mi?
Evet. Sicil dosyasında yer alır, ancak mahkeme kararıyla iptal edilirse silinir.

Memuriyetten çıkarılma kararında savunma hakkı verilmeli mi?
Evet. Savunma alınmadan verilen karar hukuka aykırı olur.

Disiplin cezasına karşı hangi mahkemede dava açılır?
Disiplin cezaları ve memuriyetten çıkarma kararları idare mahkemesinde dava konusu yapılmaktadır.

Proaktif Hukuk ve Danışmanlık olarak 26 yıllık deneyim ve alanında uzman avukat ekibimizle tüm hukuki süreçlerinizde yanınızdayız. Sizlerde hukuki süreçlerinizi ve başvurularınızı en lehe şekilde sonuçlandırmak için uzman avukat ekibimizden destek alabilirsiniz.