Borçlu tarafın ikametgahını yok ise veya taahhütlerinden kurtulma amacıyla mallarını kaçırmaya,gizlemeye veya borçlu kaçmaya hazırlanır ise yahut kaçar ya da bu amaçla alacaklının haklarını ihlal edecek hileli işlemlerde bulunursa vadesi gelmemiş borçtan dolayı ihtiyati haciz kararı alınabilecektir.
İhtiyati Haciz Kurumu
Borçlunun alacaklılardan mallarını kaçırması durumuna karşı öngörülmüş bir tedbir mahiyeti görmektedir ihtiyati haciz kurumu.Ancak kötü niyetli bir borçlu kişinin,ödeme emrinin kendisine tebliğ edilmesi ile bu tebliği ile öğrendiği takibe karşı mallarını kaçırma yoluna gitmesi söz konusu olmaktadır.
Kanun koyucu ihtiyati haciz kararını her borç için uygun görmemiştir; alacağı kambiyo senedi, sözleşme,fatura vb. bir belgeye dayalı alacaklının ihtiyati haciz yoluna başvurmasını öngörülmüştür
İhtiyati haciz yoluna başvurmak isteyen alacaklı taraf, alacağın var olduğuna dair yeterli olguyu oluşturacak belgeleri sunmadan böyle bir karar alabilecek olsa idi,bu durum pek çok kişi tarafından kötüye kullanılır ve giderilmesi güç zararlar doğurmuş olacaktı. Bu nedenlerden dolayı ihtiyati haciz için öncelikli şart alacağın bir belge ile ispatlanabilir nitelikte bir alacak olmasıdır.
İkinci şart olarak ise, borcun rehinle temin edilmemiş olması ve vadesi gelmiş bir para borcunun bulunması gerekir.Söz konusu belge eğer çek ise vade söz konusu olmadığından, bankaya ibraz edilmiş karşılıksızdır ibaresinin bankaca eklenmiş olması yeterli olacaktır.Banka kredileri ise hesap kesimiyle birlikte muaccel hale gelmiş olur.
Üçüncü olarak ise, borçlunun yetkili mahkemeden ihtiyati haciz kararı alması gerekir.Bu konuda mahkeme ihtiyati haciz için gerekli şartların oluşup oluşmadığına bakacak ve borçlunun alacağı olduğuna kanaat getirirse, ihtiyati haciz kararını verecektir.
Son olarak, alacaklı alacağının %15’ ini teminat olarak ilgili mahkemeye yatırması gerekir. İhtiyati haczin haksız çıkması durumunda doğacak sorumluluk kusursuz sorumluluktur ve haksız haciz uygulaması suretiyle zarara uğrayan borçlunun zararı bu teminat ile giderilebilecektir.
Vadesi gelmemiş bir borç varsa ancak şu hallerde ihtiyati haciz söz konusu olacaktır;
Borçlunun muayyen bir ikametgahı yoksa,
Borçlu taahhütlerinden kurtulmak amacı ile mallarını gizlemeğe, kaçırmağa, veya kendisi kaçmağa hazırlanır veya kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunursa ihtiyati haciz söz konusu olacaktır.
Muayyen ikametgah derken kanun koyucu, yerleşim yeri deyiminden daha geniş bir anlam düşünmüştür. Kanun koyucu burada daha çok borçlunun sakin olduğu yerden bahseder.Ayrıca borçlunun mallarını düşük bir bedel karşılığında başkalarına devir etmesi, ihtiyaç olmadığı halde mallarını satması,rehnetmesi,muvazaalı işlemlere girişmesi, ticarethanesinin sadece aktifini dağıtması, yahut ticarethanesini kapatarak yeni adresini belirtmemiş olması gibi haller bu duruma örnek gösterilebilir.
Vadesi Gelmeyen Kambiyo Senedinde Haciz
Bono keşidecisinin iflas etmesi halinde iflasın gerçekleştiğini kanıtlayan alacaklı, bononun müracaat borçlularına karşı ihtiyati haciz isteyebilecektir.Poliçede ise muhatabın kabulden kaçınması veya poliçenin kabule arzını yasaklılığı söz konusu olduğu durumda keşidecinin iflas etmesi halinde, müracaat borçlularına karşı ihtiyati haciz istenebilecektir.Başka bir özel durum ise konkordatonun onayının reddi halinde ortaya çıkar. Konkordatonun onayının reddine karar veren mahkeme, teminat aramadan borçlunun haczedilebilir tüm mallarının ihtiyaten haczine, masrafı avans olarak yatıran herhangi bir alacaklının talebi üzerine karar verecektir.
İhtiyati hacze ilişkin şartların gerçekleşmesinin yanı sıra yukarıda belirttiğimiz şartlardan biri veya bir kaçının mevcut olması halinde vadesi gelmeyen kambiyo senetleri hakkında da yetkili mahkemeden ihtiyati haciz kararı alınabilir.
Vadesi Gelmeyen Kambiyo Senetlerinde Haciz Reddine İstinaf Yolu
Tüm şartların sağlanması ile yetkili mahkemeye ihtiyati haciz için başvurulmasına rağmen, mahkemece talep reddedilirse, bu ret kararına karşı istinaf yoluna başvuru hakkı vardır. İhtiyati haciz kararının verilmesiyle, borç borçlu açısından muaccel hale gelmiş olur.
Hakkında bir kere ihtiyati haciz kararı verilmiş olan borçlu, bu kararı sonra kaldırtmış olsa bile borcunun muaccel hale geldiğine ilişkin sonucu değiştiremez. İhtiyati haciz kararı alındıktan sonra, haczin haksız olarak verildiğine karar getirilirse, borçlu haksız haciz dolayısıyla hem maddi hem de manevi tazminat hakkına sahip olacaktır.
