ŞARTLI TAHLİYEDEN KİMLER YARARLANABİLİR?

Şartlı tahliye nedir ve Türk Ceza Kanunu’nda nasıl düzenlenmiştir?

Şartlı tahliye, halk arasında “iyi halden çıkma” olarak bilinse de hukuki boyutuyla daha geniş bir düzenlemeyi ifade etmektedir. Bir mahkûmun cezasının tamamını cezaevinde geçirmesi zorunlu değildir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107. maddesi uyarınca, hükümlüler cezasının belirli bir kısmını cezaevinde iyi halli olarak çektikten sonra kalan kısmını cezaevi dışında geçirebilir. Bu kurum, cezanın infazına ilişkin bir düzenlemedir ve yeni bir yargılama yapılması anlamına gelmez.

• Şartlı tahliye için mahkûmun iyi halli olması gerekir. Bu husus, cezaevi idaresi ve denetim kurulu tarafından raporlanmaktadır.
• Tahliye için cezanın belli oranının cezaevinde geçirilmesi zorunludur. Bu oran suçun niteliğine göre değişmektedir.
• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası: En az 36 yıl cezaevinde kalmak gerekir.
• Müebbet hapis cezası: En az 24 yıl cezaevinde kalmak gerekir.
• Süreli hapis cezaları: Genel kural cezanın yarısıdır. Ancak kasten öldürme, cinsel suçlar, uyuşturucu ticareti gibi bazı suçlarda oran üçte iki veya daha fazlasıdır.
• Terör suçları, örgütlü suçlar ve bazı katalog suçlar için daha ağır koşullar uygulanmaktadır.

Şartlı tahliye, ceza hukukunun yalnızca cezalandırma değil, aynı zamanda topluma kazandırma fonksiyonunu ön plana çıkarır. Bu yolla, cezaevinde olumlu davranış gösteren hükümlülerin yeniden topluma uyum sağlamaları hedeflenmektedir.

Şartlı Tahliyeden Yararlanamayan Suçlar

Anayasal düzene ve devletin güvenliğine karşı suçlar, terör suçları ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen bazı ağır nitelikli suçlarda şartlı tahliye hükümleri uygulanmaz.

Bunun dışında kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, uyuşturucu madde imal ve ticareti gibi suçlarda ise şartlı tahliye mümkündür; ancak genel suçlardan farklı olarak hükümlünün cezaevinde kalması gereken süre oranı daha yüksektir. Bu suçlarda şartlı tahliye için genellikle cezanın dörtte üçünün (¾) infaz edilmesi zorunludur.

Dolayısıyla her suç için şartlı tahliye imkânı aynı şekilde geçerli değildir. Bazı suçlar tamamen kapsam dışı bırakılırken, bazıları ise daha ağır infaz sürelerine tabi tutulmuştur. Bu ayrım, toplum güvenliğini korumak ve suçun ağırlığına uygun bir infaz süreci sağlamak amacıyla yapılmıştır.

Özet geçmemiz gerekirse şartlı tahliyeden yararlanamayan suçlar;

• Anayasal düzene ve devletin güvenliğine karşı suçlar
• Terör ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen bazı ağır suçlar
• Kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, uyuşturucu madde ticareti (cezanın ¾’ü infaz edilmeli)

Bu ayrım, toplum güvenliğini korumak ve suçun ağırlığına uygun infaz süreci sağlamak amacıyla yapılır.

Şartlı tahliye için infaz edilen cezanın ne kadarı tamamlanmalıdır?

Şartlı tahliye, hükümlünün cezasının belli bir kısmını cezaevinde geçirmesi sonrasında topluma uyum sağlayabileceği varsayımıyla tanınan bir haktır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için, infaz edilen cezanın belirli oranlarda tamamlanmış olması gerekir. Bu oranlar, suçun niteliğine ve cezanın türüne göre değişiklik göstermektedir.

• Genel Kural: Türk Ceza Kanunu ve Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a göre, kural olarak hükümlüler cezasının yarısını (½) infaz ettikten sonra şartlı tahliyeden yararlanabilirler.
• Özel Suçlar: Kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu ticareti gibi daha ağır suçlarda ise şartlı tahliye için cezanın dörtte üçü (¾) infaz edilmektedir.
• Tekerrür (Mükerrer Suç): Suçu tekrar eden kişiler bakımından infaz oranı yükselir ve cezanın üçte ikisinin (⅔) infazı şarttır.
• Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet: Süreli hapis cezalarından farklı olarak, müebbet hapis cezası alan bir hükümlü en az 24 yıl, ağırlaştırılmış müebbet cezası alan bir hükümlü ise en az 30 yıl infaz ettikten sonra şartlı tahliyeden yararlanabilmektedir.

Dolayısıyla, şartlı tahliye süreleri her suç tipi için aynı değildir. Kanun koyucu, özellikle toplum açısından tehlikeli görülen suçlarda infaz oranını yükselterek şartlı tahliye imkânını zorlaştırmıştır. Bu sayede hem caydırıcılık sağlanmakta hem de toplumsal güvenlik korunmaktadır.

Tablo: Şartlı Tahliye için infaz edilmesi gereken ceza oranları.

Ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezalarında şartlı tahliye süresi nasıl hesaplanır?

ŞartlI tahliye, hükümlünün cezasının bir kısmını cezaevinde geçirdikten sonra kalan kısmını toplum içinde denetim altında geçirmesine imkân tanıyan bir infaz kurumudur. Ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezalarında bu süreler diğer cezalarla kıyaslandığında oldukça uzundur.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan bir hükümlünün şartlı tahliyeden yararlanabilmesi için cezaevinde en az otuz yıl geçirmiş olması gerekir. Eğer suç örgütü faaliyeti veya terör suçu kapsamında işlenmişse, bu süre otuz altı yıla kadar çıkabilir. Müebbet hapis cezası alanlar için ise şartlı tahliye süresi en az yirmi dört yıldır. Ancak bu suçlar örgütlü veya terör kapsamında işlenmişse, bu süre otuz yıla yükselir.

Belirlenen sürelerin tamamlanması tek başına şartlı tahliye için yeterli değildir. Hükümlünün cezaevinde bulunduğu süre boyunca iyi halli olması, disiplin cezaları almamış olması ve infaz hakimliği tarafından olumlu değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, ağır cezalarda şartlı tahliye hem infaz edilen sürenin uzunluğu hem de hükümlünün davranışları açısından titizlikle denetlenen bir süreçtir.

Şartlı tahliye kararını kim verir?

Şartlı tahliye kararı, hükümlünün cezasının infaz süresinin belirli bir kısmını tamamlamasının ardından uygulanabilen hukuki bir işlemdir. Bu karar, doğrudan cezaevindeki idare tarafından alınmaz; yetkili merci infaz hakimliğidir. İnfaz hakimliği, cezaevindeki hükümlünün dosyasını, disiplin durumunu, suçun niteliğini, cezanın süresini ve genel davranışlarını dikkate alarak değerlendirme yapmaktadır.

Hükümlü şartlı tahliye için başvurduğunda veya cezasının infaz süresi şartlı tahliye için yeterli hale geldiğinde, infaz hakimliği başvuruyu inceler ve olumlu görmesi durumunda şartlı tahliye kararını verir. Cezaevindeki idare, hükümlünün iyi halli olup olmadığını raporlayarak infaz hakimliğine sunar; ancak nihai karar hâkim tarafından verilir.

Bu süreçte mahkeme, hükümlünün topluma yeniden kazandırılması amacını ve kamu güvenliğini gözetmektedir. Kararın ardından hükümlü, belirlenen şartlar ve süreler çerçevesinde cezaevinden geçici olarak serbest bırakılmaktadır.

Şartlı tahliye için hükümlünün cezaevindeki davranışlarının önemi nedir?

Şartlı tahliye, yalnızca cezanın belirli bir süresinin infaz edilmesiyle değil, aynı zamanda hükümlünün cezaevindeki davranışlarıyla da doğrudan ilişkilidir. Hükümlünün disiplin sicili, tutum ve davranışları infaz hakimliği tarafından yakından incelenmektedir. Cezaevinde iyi halli olmak, kurallara uymak, görevli personelle ve diğer hükümlülerle uyumlu ilişkiler sürdürmek, sosyal etkinliklere katılmak ve eğitim veya mesleki faaliyetlerde bulunmak, şartlı tahliye kararının olumlu olmasında önemli rol oynamaktadır.

İyi halli olmayan, disiplin cezası alan veya sürekli kuralları ihlal eden hükümlüler, cezasının süresini tamamlamış olsalar bile şartlı tahliye talebinde bulunamaz veya başvuru reddedilebilir. Bu durum, hükümlünün topluma yeniden kazandırılması ve kamu güvenliğinin sağlanması açısından önem taşır. Dolayısıyla cezaevinde sergilenen davranışlar, şartlı tahliye kararının alınmasında kritik bir rol oynamaktadır.

Denetim süresi şartlı tahliyede nasıl işler?

Şartlı tahliye ile cezaevinden çıkan hükümlü, serbest olsa da tamamen bağımsız değildir; belirlenen bir denetim süresi boyunca hâlâ gözetim altındadır. Bu süre boyunca hükümlü, infaz hakimliği veya denetimli serbestlik birimi tarafından takip edilmektedir.

• Takip Süreci: Şartlı tahliye ile dışarı çıkan hükümlü hâlâ denetim altında. Elektronik kelepçe, raporlama veya periyodik kontroller ile hareketleri izlenir.
• Kurallara Uyulması: Denetim süresi boyunca belirlenen kurallara uymak zorunlu. Aksi halde cezai veya disiplin yaptırımları gündeme gelmektedir.
• Güvenlik Önceliği: Amaç hem hükümlünün topluma uyumunu sağlamak hem de toplum güvenliğini korumaktır.
• Geri Dönüş: Kurallara uymazsa hükümlü geri cezaevine alınabilmektedir veya denetim iptal edilebilmektedir.
• Süreyi Hatırla: Denetim süresi boyunca yükümlülükler devam eder; bu süre, şartlı tahliye kararında belirtilmektedir.

Şartlı tahliyeden yararlanan bir kişi yükümlülüklere uymazsa ne olur?

Şartlı tahliyeden yararlanan hükümlü, cezaevinden çıktıktan sonra belirlenen kurallara ve yükümlülüklere uymak zorundadır. Bu kurallara uyulmaması durumunda, infaz hakimliği veya denetimli serbestlik birimi çeşitli yaptırımlar uygulayabilmektedir. Öncelikle, kurallara uymayan hükümlü geri cezaevine alınabilir. Ayrıca, ihlalin ağırlığına bağlı olarak ek disiplin cezaları veya hukuki yaptırımlar gündeme gelebilir. Bu süreç, hem hükümlünün topluma güvenli şekilde yeniden kazandırılmasını sağlamak hem de kamu güvenliğini korumak amacıyla titizlikle yürütülmektedir.

Terör, örgütlü suçlar ve cinsel suçlarda şartlı tahliye süresi farklı mıdır?

Terör, örgütlü suçlar ve cinsel suçlar, kamu güvenliği ve toplum açısından daha yüksek risk taşıyan suçlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle, bu tür suçlardan hükümlü olan kişiler için şartlı tahliye süreleri, standart cezalara göre daha uzun tutulur. Mahkemeler ve infaz hakimlikleri, hükümlünün cezaevinde geçirdiği süreyi, suçun niteliğini ve toplum güvenliğini dikkate alarak belirlemektedir. Örneğin, normal müebbet hapis cezası için şartlı tahliye süresi yirmi dört yıl iken, terör veya örgütlü suçlardan verilen müebbetlerde bu süre otuz yıla çıkabilmektedir. Cinsel suçlarda da benzer şekilde, cezaevinde tamamlanması gereken süre standartlara göre artırılabilmektedir.

Bu farklı uygulamada ki amaç hükümlünün topluma yeniden kazandırılmasını ve toplumun güvenliğinin riske atılmasını önlemektir. Dolayısıyla suçun türü, şartlı tahliye süresinin belirlenmesinde kritik bir faktördür.

Şartlı tahliye talebinin reddine karşı hangi hukuki yollara başvurulabilir?

• İtiraz Hakkı: Şartlı tahliye talebi infaz hakimliği tarafından reddedildiğinde, hükümlü veya avukatı karara itiraz edebilmektedir.
• Mahkemeye Başvuru: İtiraz, genellikle kararın hukuka aykırı veya eksik değerlendirme içerdiği iddiasıyla mahkemeye yapılır.
• Delil Sunma: Hükümlü veya avukatı, cezaevindeki disiplin durumu, iyi halli olması ve topluma uyum sağlayacağına dair delilleri sunabilmektedir.
• Kararın Yeniden İncelenmesi: Mahkeme, delilleri ve infaz hakimliğinin gerekçelerini değerlendirerek kararı yeniden inceleyebilmektedir.
• Olumlu Sonuç İhtimali: İtiraz kabul edilirse, şartlı tahliye başvurusu yeniden olumlu olarak sonuçlanabilmektedir.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

1-Şartlı tahliye süresi bitince hükümlü tamamen özgür olur mu?
Evet. Denetim süresi tamamlandığında hükümlü tüm yükümlülüklerden kurtulur ve tamamen özgür sayılmaktadır.

2-Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında şartlı tahliye süresi artırılabilir mi?
Evet. Terör ve örgütlü suçlarda şartlı tahliye süresi 30 yıldan daha uzun olabilir. Hakim, suçun niteliği ve kamu güvenliğini dikkate alır.

3-Hangi disiplin cezaları şartlı tahliyede “iyi hal” sayılmasını engeller?
Kaçma girişimi, kavga, yasa dışı faaliyetler, ciddi disiplin ihlalleri hükümlünün iyi halli sayılmasını engellemektedir.

4-Terör ve örgüt suçlarında şartlı tahliyede hangi ek denetimler uygulanır?
Elektronik kelepçe, sıkı raporlama yükümlülükleri ve denetimli serbestlik birimi gözetimi uygulanabilmektedir.

5-Cinsel suçlarda şartlı tahliye sonrası hangi denetim şartları vardır?
Elektronik takip, periyodik kontrol ve toplum güvenliğini korumaya yönelik özel tedbirler uygulanmaktadır.

6-Tekrar suç işleyenler için (tekerrür) şartlı tahliye oranı nasıl hesaplanır?
Tekerrür halinde cezanın 2/3’ü cezaevinde infaz edilmeden şartlı tahliye mümkün olmaz.

7-Şartlı tahliye başvurum reddedildi, itiraz edebilir miyim?
Evet. İnfaz hakimliğinin kararına itiraz ederek üst mahkemeye başvurabilirsiniz.

8-Şartlı tahliyede cezanın ne kadarını yatmak gerekir?
Genel kural cezanın yarısıdır. Ancak ağır suçlarda bu oran 2/3 veya 3/4 olabilmektedir.

9-Cezaevinde eğitim veya mesleki faaliyetlere katılmamak şartlı tahliyeyi etkiler mi?
Evet. Sosyal uyum ve mesleki gelişim raporları olumsuzsa tahliye şansı azalmaktadır.

10-Disiplin raporlarına karşı nasıl itiraz edilir?
İdareye itiraz edilebilir veya infaz hakimliğine başvuru yapılarak raporun iptali istenebilmektedir.

11-Şartlı tahliye ile denetimli serbestlik arasındaki fark nedir?
Şartlı tahliye, cezanın bir kısmını çektikten sonra kalanını denetim altında özgürlükle geçirmektir. Denetimli serbestlik ise doğrudan alternatif infaz yöntemidir.

12-Şartlı tahliye süresinde yeni suç işlenirse ne olur?
Hükümlü yeniden cezaevine alınır ve şartlı tahliye hakkını kaybetmektedir.

13-Farklı suç türlerine göre şartlı tahliye oranları neden değişir?
Toplum güvenliği ve suçun ağırlığı dikkate alınarak oranlar farklılaştırılmıştır. Ağır suçlarda daha uzun süre cezaevinde kalmak gerekmektedir.

14-Hakim şartlı tahliye kararında hangi raporları dikkate alır?
Disiplin sicili, sosyal uyum, eğitim ve mesleki faaliyet raporları incelenmektedir.

15-Terör suçlarında şartlı tahliye süresi neden daha uzundur?
Toplum güvenliği ve yeniden suç işleme riski yüksek olduğundan süre daha uzun belirlenmektedir.

16-Şartlı tahliye şartlarına uyulmazsa hakim hangi yetkileri kullanır?
Ek denetim kararı verebilir veya hükümlüyü doğrudan cezaevine geri gönderebilmektedir.

17-Cinsel suçlarda şartlı tahliye oranı neden artırılmıştır?
Mağdur güvenliği ve toplumsal huzur açısından risk yüksek olduğundan oran arttırılmaktadır.

18-Şartlı tahliye başvurusunda hangi belgeler faydalıdır?
Eğitim belgeleri, psikolojik raporlar, ailevi sorumluluklar ve sosyal uyum kanıtları faydalı olur.

19-Müebbet hapis cezasında şartlı tahliye nasıl uygulanır?
Müebbet cezalarında en az 24 yıl, ağırlaştırılmış müebbetlerde en az 30 yıl cezaevinde kalındıktan sonra şartlı tahliye mümkündür.

20-Şartlı tahliye kararına itiraz edilirse mahkeme neye bakar?
Mahkeme infaz oranına, disiplin durumuna ve kanuni şartlara bakarak kararı onar, iptal eder veya düzeltir.

Proaktif Hukuk ve Danışmanlık olarak 26 yıllık deneyim ve alanında uzman avukatlarımızla tüm hukuki prosedürlerinizin en yararlı sonuçlara ulaşması için yanınızdayız. Şartlı tahliye başvurularınız ve süreç hakkında detaylı bilgi almak için bizlerle iletişime geçin.