Anonim Şirketlerde Sermaye Kaybı Nedir?
Bir anonim şirketinin finansal durumun bozulması şirketin durumunun ne hale geldiği sermayenin ne derecede etkilendiği önemli bir husu oluşturmaktadır.Finansal durumun bozulması ile birlikte zararların sermayeyi belirli ölçüde karşılıksız bırakıp yani sermaye kaybı veya sermaye şirketinin aktiflerinin borçlarını karşılayamaması ya da aktiflerin sermaye şirketinin yükümlülüklerine yetmemesi yani borca bataklık durumunu oluşturmaktadır.
Böyle zararlar doğrultusunda anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin Türk Ticaret Kanunu’na göre bazı yükümlülükleri ortaya çıkmaktadır.Var olan kanuni yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde, şirketin infisahı gibi ağır bir sonuçla karşılaşılması ile karşı karşıya kalınacaktır.
Sermaye kaybı TTK 376 da söyle ifade edilmiştir.
Sermayenin kaybı, borca batık olma durumu
a) Çağrı ve bildirim yükümü
MADDE 376
(1) Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşılırsa, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileştirici önlemleri sunar.
(2) Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer.
(3) Şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler varsa, yönetim kurulu, aktiflerin hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de muhtemel satış fiyatları üzerinden bir ara bilanço çıkartır. Bu bilançodan aktiflerin, şirket alacaklılarının alacaklarını karşılamaya yetmediğinin anlaşılması hâlinde, yönetim kurulu, bu durumu şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesine bildirir ve şirketin iflasını ister. Meğerki, iflas kararının verilmesinden önce, şirketin açığını karşılayacak ve borca batık durumunu ortadan kaldıracak tutardaki şirket borçlarının alacaklıları, alacaklarının sırasının diğer tüm alacaklıların sırasından sonraki sıraya konulmasını yazılı olarak kabul etmiş ve bu beyanın veya sözleşmenin yerindeliği, gerçekliği ve geçerliliği, yönetim kurulu tarafından iflas isteminin bildirileceği mahkemece atanan bilirkişilerce doğrulanmış olsun. Aksi hâlde mahkemeye bilirkişi incelemesi için yapılmış başvuru, iflas bildirimi olarak kabul olunur.”
Maddenin gerekçesine baktığımızda
Birinci fıkra: Birinci fıkraya göre, son yıllık bilançodan sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zararlar sonucu karşılıksız kaldığının, yani yitirilmiş bulunduğunun anlaşılması halinde, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırmaya ve uygun gördüğü gerekli önlemleri kurula sunmak zorundadır. Bu önlemler, sermaye artırımı, bazı üretim birimlerinin veya bölümlerin kapatılması ya da küçültülmesi, iştiraklerin satışı, pazarlama sisteminin değiştirilmesi vs. olabilir. Önlemler 378 inci madde uyarınca tehlikelerin erken teşhisi komitesince de zaten daha önceki tarihlerde önerilmiş olabilir. Hükmün uygulanabilmesi için, kanuni yedek akçeler dışındaki açık yedek akçelerle de zararın kapanmamış olması ve arta kalan zararın sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısını geçmesi gerekir. “Sermaye” terimi ile bilançoda sermaye kalemi altında yer alan esas sermaye ve kayıtlı sermaye sisteminde çıkarılmış sermaye; kanuni yedek akçe ile, 519 uncu madde hükmünde düzenlenen akçeler kastedilmiştir.
Yönetim kurulunun, genel kurulu hemen toplantıya çağırması, şirketin finansal yönden kötü durumda bulunduğunu bütün açıklığıyla kurula anlatması, hatta bu konuda bir rapor vermesi, zararların sebeplerini (kaynaklarını) göstermesi ve tedavi çareleri önermesi gerekir, aksi halde yönetim kurulu sorumlu olur. r.
İkinci fıkra: Son yıllık bilançodan, zararlar sebebiyle sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, yönetim kurulunun çağrısı üzerine genel kurul iki karardan birini alabilir, (1) sermayenin üçte biri ile yetinme, yani sermayenin azaltılıp zararın bünye dışına atılması; (2) tamamlama. Bu iki karardan birini almamışsa anonim şirket sona erer. Tasarının genel kurulu bu seçenekler arasında tercih yapmaya zorlamasının sebebi, şirketin durumunu bir an önce açıklığa kavuşturmak düşüncesidir. Tamamlama ile, azaltılan sermaye kadar veya ondan fazla sermaye artırımı yapılması veya bilanço açıklarının pay sahiplerinin tümünce veya bazı pay sahipleri tarafından kapatılması ya da bazı alacaklıların alacaklarını silmesi kastedilmektedir. Tamamlamada oy birliği sağlanırsa her pay sahibi bilanço açığını kapatacak parayı vermekle yükümlüdür. Bu yoldaki bir genel kurul kararı Tasarının 421 inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci bendi anlamında bir belirli olaya özgü ek yüküm ihdas etmiş demektir. Bu ek yüküm ne sermaye konulması ne de borç verilmesi olmayıp karşılıksızdır. Oy birliği sağlanmamışsa bazı pay sahiplerinin kendi istekleriyle tamamlama yapmalarına engel yoktur. “Sermaye”, “kanuni yedek akçe” ve “son yıllık bilanço” kavramlarının anlamı birinci fıkranın gerekçesinde açıklanmıştır.
Bu madde ile zarar içerisinde olduğu anlaşılırsa şirketin ,neler yapılması gerektiği anlatılmaktadır.Bu madde ile aktiflerin pasifleri karşılayamadığı durumlarda şirketin alması gereken tedbirleri açıklamıştır TTK.1. fıkranın sermayenin yarısının karşılıksız kalması durumunda alınacak iyileştirmeye yönelik tedbirleri, 3.fıkranın ise borca batıklık nedeniyle şirketin iflası konusunda nasıl uygulama alanı bulacağı gösterilmiştir..İlk 2 fıkra sermayenin korunmasına yönelik olup 3.fıkra borca bataklık üzerinde durmaktadır.
Sermaye Kaybının Tespiti
TTK 2. fıkrasına göre, şirketin son yıla ait bilançosuna baktığımızda , sermaye ve kanuni yedek paraların toplamının, zarar nedeniyle 2/3 oranında karşılıksız kalması halinde genel kurulun derhal toplanarak ya sermayenin 1/3'ü ile yetinme ya da sermayenin tamamlanması kararını vermesi gerektiğini belirtiyor. Bu kararı vermezse şirketin kendiliğinden sona ereceğini söylüyor. Fıkra 2’ye göre , 2/3 oranında sermayesini kaybeden şirketin kendiliğinden sona ermemesi için iki varsayımdan birini seçmesi gerekiyor;
-Ya sermayenin üçte biri ile yetinerek faaliyetine devam edecek,
-Ya da sermayesini tamamlayacak.
Finansal durumun kötüleşmesinden doğan yasal uygulamalar ve yönetim kurulunun buna ilişkin görevleri, kötüleşmenin yani zararın derecesine göre farklılık göstermektedir. Bu kötüleşme sonucu uygulanacak işlem adımları aşağıdaki durumlara göre farklı uygulamalar içermektedir.
1,Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının 1/2'inin zarar sebebiyle karşılıksız kalması,
2,Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının 2/3'sinin zarar sebebiyle karşılıksız kalması.
1. Son yıllık bilançoya bakarak, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zararı sebebiyle karşılıksız kaldığının anlaşılması
Yıl sonu finansal tabloları üzerinden yapılacak olan değerlendirmelerde yönetim kurulu, genel kurulu derhal toplantıya çağırır. Yönetim kurulu, genel kurul toplantısında, şirketin finansal durumuna, oluşan kaybın gerekçelerine ve oluşan kaybın azaltılması ile finansal durumun iyileştirilmesi için uygulayabileceği iyileştirici önlemlere ilişkin açıklamalar ve önlemleri gösterir.
Bu önlemler,
1) sermaye artırımı,
2) bazı üretim birimlerinin veya bölümlerin kapatılması ya da küçültülmesi,
3) pazarlama sisteminin değiştirilmesi olabilir.
Bu düzenlenme esnasında kanuni yedek akçeler dışındaki açık yedek akçelerle de zararın kapanmamış olması ve arta kalan zararın sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısından fazla olması gerekmektedir. Yönetim kurulunun genel kurul toplantısında şirketin finansal yönden kötüye gittiğini finansal durumun kötüye gittiğini bütün açıklığı ile kurula anlatması gerekir.
Bu oluşan zararların sebeplerini göstermesi ve çözüme dair yönelimlerde bulunması gerekmektedir. Eğer bu yapılmadığı takdirde yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu söz konusu olabilecektir.
Sermayenin kaybı son yıllık bilançoya bakılarak değil de, bir ara bilançoya bakılarak anlaşılmışsa yönetim kurulunun son yıllık bilançoyu beklemesine gerek duyulmaksızın, kötüleşmenin aylık hesaplardan çıkarılması durumunda yönetim kurulunun yıllık bilanço esaslarına göre bir ara bilanço çıkarması gerekmektedir.
2. Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin (2/3) zarar sebebiyle karşılıksız kaldığının anlaşılması durumunda
Son yıllık oluşturulan bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının 2/3'sinin zarara uğraması sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşılırsa , yönetim kurulu genel kurulu derhal toplantıya çağırmalıdır. Genel kurul ya sermayenin kalan 1/3'i ile yetinme ya da sermayenin tamamlanmasına karar vermesi gerekmektedir.
Burada sermaye ile yetinmeden kastettiğimiz şey , oluşan zarar kadar sermayenin de azaltılmasıdır. Azalan sermayenin tekrar tamamlanması için ise aşağıdaki üç farklı yoldan biri seçilmelidir.
---Sermayenin karşılıksız kalan kısmı kadar azaltmak ve sonra aynı miktarda ve daha fazla arttırmak
---Zararların pay sahipleri olan kişiler tarafından kapatılması. (Genel kurulda bilanço açıklarının pay sahiplerinin bir kısmı yada pay sahiplerinin tamamı tarafından kapatılmasına karar verilebilecektir. Şirketin zararlarının pay sahiplerinin bir kısmı veya sermayenin tamamı kapatılması ne sermaye taahhüdü ne de borç olarak addedilemez, bu durum karşılıksızdır..)
---Bazı alacaklıların alacaklarını silmeleri.
Genel kurulun, bunlardan herhangi birine dair ilişkin karar almaması halinde, şirket kendiliğinden sona ermiş sayılacaktır.
Ticari hayatta bir sürü anonim şirketin bulunduğu Türkiye’de şirketlerin sermaye kaybetmesi durumunda yapılacak olan işlemler izlenecek olan yollar hakkında donanımlı hukuk bürolarına başvurmak gerekmektedir.Şirketlerin bu kayıplarının tespiti için yetkili avukatlarımızca verilen online danışmanlık hizmetimizde veya dava danışmanlığına uzanan tecrübelerimizle size en iyi şekilde hizmet vermeyi hedeflemekteyiz.
