Dernek Nasıl Kurulur?

Anayasanın 33. maddesi Dernek kurma hürriyetini düzenlemiş olup bu madde, herkesin önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahip olduğu belirtmiştir. Dernekler Kanunu madde 2’de derneğin tanımı şu şekilde yapılmıştır; Kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.

Dernek Kuruluşunu Kimler Yapabilir?

Dernek kuruluşu ve diğer genel hükümler, Türk Medeni Kanunu madde 56-100 arasında düzenlenmiş olsa da özel hükümler için 5253 sayılı Dernekler Kanunu vardır. Dernekler Kanunu madde 3’te kimlerin dernek kuruluşunu gerçekleştirip, kimlerin kuruluşa katılamayacağını, kimler için de kısıtlamalar getirilmiş olduğu düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesince, fiil ehliyetine sahip olan herkesin önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir. Yani fiil ehliyeti olmayan(ayırt etme gücü gelişmemiş) kimseler dernek kuruluşuna katılamazlar. Yine aynı madde Türk Silahlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile memur statüsündekilere getirilmiş olan kısıtlamaları saklı tutmuştur. On beş yaşını bitirmiş ve ayırt etme gücü gelişmiş çocuklar için de kanun, çocuk dernekleri kurabilmeleri ve üye olabilmeleri için yasal temsilcilerinin rızasını aramıştır.

Dernek Kuruluşunu Gerektiren Ortak Amaç

İlgili kanunda yapılan dernek tanımında, en az 7 kişinin kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amaç üzere birleşmesinden bahseder. Peki hangi amaçlar kanunlar tarafından sınırlandırılmıştır? A.Y madde 33’e göre bu kanuni sınırlandırmalar ancak, kamu düzeni, milli güvenlik, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlak ile başkalarının hürriyetlerinin sınırlandırılması sebebiyle olabileceğini öngörmüştür. Yani anayasa ve kanunlar tarafından açıkça yasaklanan veya konusu itibariyle suç teşkil edecek fiilleri amaç edinecek derneklerin kurulması yasaktır.

Derneğin Kuruluş Yolu

Derneklerin tüzel kişilik kazanması Türk Medeni Kanunu madde 59’da derneklerin, kuruluş bildirimlerini, dernek tüzüklerini ve gerekli belgelerini bulundukları yerleşim yerinin en büyük mülki amirine vermekle kazanacakları belirtilmiştir.

Dernek tüzüğünde bulunması gereken zorunlu hususlar;

Derneğin adı ve merkezi.
Derneğin geçici yönetim kurulu listesi.
Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için gerekli çalışmalar ve bu çalışmaların biçim ve faaliyet alanları.
Derneğe üye olma ve üyelikten çıkarılma şartları.
Dernek genel kurulunun toplanma şekli ve zamanı.
Dernek genel kurulunun görev ve yetkileri, karar alma usul ve şekilleri.
Dernek yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, asil ve yedek üye sayısı.
Derneğin şubesinin olup olmayacağı, olacaksa nasıl kurulacağı ve genel kurulda nasıl temsil edileceği.
Dernek üyelerinin ödeyeceği aidatların miktarının belirlenme şekli.
Derneğin borçlanma usulleri ve iç denetim şekli.
Dernek tüzüğünün değiştirilme usulü.
Derneğin feshi halinde dernek mallarının ne şekilde tasfiye edileceği.

Dernek kuruluşu gerekli belgeler;

Kurucular tarafından her sayfası imzalanmış 3 adet dernek tüzüğü.
Dernek kurucularının nüfus cüzdanı fotokopisi(zorunlu değildir, ilgili bilgiler zaten formlara dolduruluyor, ancak uygulamada kolaylık sağladığı için istenir)
Derneğin kurucu üyelerinin arasında tüzel kişilik bulunması halinde bu tüzel kişinin unvanı, yerleşim yeri, kuruluş belgesi ve bu tüzel kişinin dernek kurma kararı aldığı belgede bu tüzel kişinin temsilcisi gerçek kişinin ismiyle birlikte bu belge.
Derneğin kurucularının arasın yabancı dernek veya vakıf ve dernek dışında kar amacı gütmeyen kuruluş bulunması halinde bu tüzel kişilerin dernek kurucusu olabileceğini gösteren İçişleri Bakanlığınca verilmiş izin belgesi.
Derneğin kurucuları arasında yabancı uyruklular varsa, bu kişilerin Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olduğuna dair belgelerin sureti.
Yazışma yapabilme ve tebligat alabilme yetkilerine sahip kişilerin adı soyadı, yerleşim yerleri, imzalarını belirten liste.

Dernek merkezinin nitelikleri ve merkeze ilişkin sunulması gereken belgeler;

- Tapuda mesken olarak gösterilen yerlerde kat maliklerinin izni,

- Tapu kayıtlarında işyeri dükkan büro ise tapu fotokopisi, kira ise kira kontratı, bedelsiz tahsis edilecekse mülk sahibinden bedelsizdir yazısı eklenebilir.

Büyükşehir Belediyesi sınırları dışında kalan ilçeler için gerekli belgeler birer artırılarak verilir.

Derneğin Dernekler Kütüğüne Kaydedilmesi, Başvuru Makamı

Derneğin tüzel kişilik kazanması için verilen kuruluş bildirimi, dernek tüzüğü ve gerekli belgeler en büyük mülki amir tarafından 60 gün içinde incelenir.

Bu 60 günlük inceleme süresindeki incelemede, en büyük mülki amir verilen belgelerde bir noksanlık veya hukuka aykırılık tespit ederse bunların giderilmesi ve tamamlanması için derhal talepte bulunur. Bu talebin tebliğinden başlayarak 30 gün içinde noksanlık tamamlanmaz veya kanun aykırılık giderilmez ise en büyük mülki amir derneğin feshi davası açması için cumhuriyet savcılığına bildirimde bulunur.

Dernek kurucuları tarafından teslim edilen dosya ve belgelerde eksiklik ve kanuna aykırılık bulunmaz ise ya da bu noksanlıklar ve kanuna aykırılıklar süresi içerisinde giderilmiş ise, mülki amirin onayıyla dernek dernekler kütüğüne kaydedilir.

Yabancı Dernekler

Türkiye Cumhuriyetinde;

- Faaliyet ve işbirliğinde bulunmak,

- Şube açmak isteyen,

- Üst kuruluş kurmak isteyen,

- Üst kuruluşlara katılmak isteyen,

yabancı dernekler için birtakım şartlar öngörülmüştür. Bu şartlar Dışişleri bakanlığının görüşü ile birlikte İçişleri Bakanlığının iznidir. Bu şartları tamamlanması halinde yabancı dernekler ilgili kanunca belirtilen eylemleri gerçekleştirebilirler.

Dernekler, kuruluş aşamaları gerekli tüzüğün ve kuruluş bildiriminin hazırlanması ve dernek olduktan sonraki faaliyet sürecinde birçok hukuki işlemde taraf olmakta, sebepler ve sonuçlar doğurmaktadır. Bunun içindir günümüzde birçok dernek faaliyetlerinin hukuka uygunluğu ve herhangi bir uyuşmazlıktan dolayı çıkabilecek yargı süreci için hukuk bürolarından danışmanlık hizmeti almakta ve dava takiplerini bu bürolardaki avukatlar aracılığıyla yapmaktadır. Proaktif Hukuk&Danışmanlık olarak birçok derneğe hukuki danışmanlık hizmeti vermiş olup ve şu an da birçok derneğe hukuk hizmeti vermeye devam etmekteyiz.