Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlenen koruma tedbirleri arasında yer alan tutuklama, suç işlendiği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişiler hakkında hakim kararıyla geçici olarak özgürlüklerinin sınırlanması ve kaldırılmasını ifade etmektedir. Tutuklama koruma tedbirinin uygulanabilmesi için kuvvetli suç şüphesinin bulunması ve kanunda belirtilmiş olan tutuklama sebeplerinden birinin bulunması gerekmektedir. Ceza muhakemesi kanununda gösterilmiş olan tutuklama sebeplerinden ilki şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesi uyandıran somut davranışlarda bulunmasıdır. Tutuklama nedenlerinden ikincisi ise şüpheli veya sanığın hareketlerinin delilleri yok etme, değiştirme, gizleme, mağdur ya da tanık üzerinde baskı yapılması şeklinde eylemler içermesidir.
Tutuklama kararı verilebilmesi için kuvvetli suç şüphesi ve kanunda öngörülen tutuklama nedenlerinden birinin bulunması gerekmekte ancak bu hususta tutuklama yasağının bulunmaması gerekmektedir. Bu açıdan yalnızca adli para cezası gerektiren veya hapis cezasının üst sınırı 1 yılı aşmayan suçlarda (örneğin taksirle yaralama suçu) tutuklama kararı verilemez. Ayrıca 15 yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı 5 yılı aşmayan hapis cezası gerektiren fiillerinden dolayı da tutuklama kararı verilemez. Gerçekleştirilen fiil neticesinde ceza ve güvenlik tedbiri açısından başka bir koruma tedbirinin uygulanması mümkün ise tutuklama tedbiri yerine ilgili koruma tedbiri uygulama alanı bulmalıdır.
Kuvvetli suç şüphesinin ve kanunda öngörülen tutuklama sebeplerinin bulunması halinde tutuklama kararı yalnızca yetkili hakim ya da mahkeme tarafından yazılı olarak verilebilecektir. Tutuklama kararı, soruşturma evresinde cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi tarafından verilmektedir. Buna karşılık kovuşturma evresinde ise cumhuriyet savcısının istemi ile ya da resen mahkeme tarafından verilmektedir. Tutuklama kararı mutlak surette gerekçeli olmalı ve kararın içeriği şüpheli veya sanığa sözlü olarak bildirilmelidir. Yetkili mahkeme tarafından tutuklama kararı verilmediği takdirde şüpheli veya sanık derhal serbest bırakılacaktır.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Talebi
Tutuklama koruma tedbirinin, kanunda belirtilen şartlara uygun olarak gerçekleştirilmediği durumlarda haksız tutuklama gündeme gelecektir. Kanunda öngörülen maddi veya şekli şartlara riayet edilmeden haksız tutuklamaya maruz kalan kişilerin, haksızlığın giderilmesi amacıyla devletten tazminat talebinde bulunabilmesi söz konusudur. Haksız tutuklama sebebiyle tazminat istemi Ceza Muhakemesi Kanunu madde 141’de bentler halinde düzenlenmiştir. Buna göre suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;
➢ Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
➢ Yasal gözaltı süresi içinde hakim önüne çıkarılmayan (tutuklanan şüpheli veya sanığın makul süre içerisinde yargı merci önüne çıkarılmasını -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa kapsamında- ifade etmektedir.),
➢ Yasal hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma talebi yerine getirilmeden tutuklanan (yakınlarına bilgi verilmesi, müdafi atanması, susma hakkı gibi),
➢ Yasaya uygun olarak tutuklandığı halde makul süre içerisinde yargı merci huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
➢ Yasaya uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatine karar verilen,
➢ Mahkum olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın yalnızca para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
➢ Yakalama veya tutuklama sebepleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazılı veya bunun hemen olanaklı olmadığı durumlarda sözle açıklanmayan,
➢ Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
kişiler, maddi ve manevi her türlü zararlarını Devletten isteyebileceklerdir.
Ceza yargılaması neticesinde kişilerin hürriyetlerinden yoksun bırakılması sonucunu doğuran hükümlerin verilmesi gibi nedenlerden dolayı kişilerin uzman ceza avukatı vasıtasıyla yargılamada gereken savunmayı yapabilmesi önem arz etmektedir. Proaktif hukuk ve danışmanlık bürosu, ceza hukukuna ilişkin ihtilaflarda uzman ceza avukatları vasıtasıyla kişilerin karşılaşmış olduğu sorunların çözümü ve hak kaybına uğranmasının önüne geçilmesi aşamasında danışmanlık ve yargılama aşamasında gereken özverili çalışma anlayışıyla müvekkilin temsilini gerçekleştirerek dava hizmeti sunmaktadır.
Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davası Nasıl Açılır
Haksız tutuklama neticesinde zarar gören ve mağdur olan kişilerin tazminat talep etme hakkı bulunmaktadır. Tazminat, zarara uğrayan kişi ya da kişilerin ölümünün ardından mirasçıları tarafından talep edilebilecektir. Tazminat miktarının belirlenmesinde ve hesaplanmasında sıklıkla bilirkişi kurumuna başvurulmaktadır. Bilirkişi incelemesinde tazminat talebinde bulunan kişinin günlük kazancı, resmi tatillerde çalışıp çalışmadığı gibi birtakım kriterler değerlendirilmektedir.
Tazminat davası, karar ya da hükmün kesinleştiğinin ilgili kişiye tebliğ tarihinden itibaren 3 ay içinde ve herhalde kesinleşme tarihinden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Belirtilen süreler hak düşürücü süre olup davanın bu süreler içerisinde açılması zorunluluk arz etmektedir. Davanın kanuni süre geçtikten sonra açılmış olduğu anlaşılırsa dava reddedilecektir.
Tazminat istemi, dilekçe ile yapılır ve zarara uğrayanın (mağdurun) oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır. Tazminat isteminde bulunan kişinin dilekçesine, açık kimlik ve adresi, zarara uğradığı işlemin ve zararın nitelik ve niceliğini kaydetmesi ve bunların belgelerini eklemesi gerekmektedir. Devlet, ödemiş olduğu tazminattan dolayı koruma tedbiri ile alakalı olarak görevin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullanan kamu görevlilerine rücu edecektir.
Tazminat Talebinde Bulunamayacak Kişiler
Yasaya uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat talep edemeyecek ve isteyemeyecektir:
