Faiz kavramı
Faiz ,konusu para olan borçlarda alacaklısına alacağından mahrum kaldığı süre için sağlanan bir kazanımdır.Para borcunun mevzu bahis olduğu her durumda faiz ödenmesi gerekmez.
Taraflar arasındaki sözleşmede faiz ödeneceği kararlaştırılabileceği gibi kanun hükmüyle de borçlu faiz ödemekle sorumlu tutulabilir.Faiz alacağı asıl alacağa bağlı fer’i bir alacaktır; bu alacağın doğması ve geçerliliği asıl alacağın varlığına bağlıdır.
Faiz türleri
a-) Anapara faizi-Temerrüt faizi :Anapara faizi ,alacaklının borcun vadesine kadar parasından mahrum kalmasının karşılığı ödenen faizdir.
Temerrüt faizi ise borçlunun borcunu vadesinde ödememesi dolayısıyla geciktirdiği müddet için ödediği faizdir.Sözleşmede taraflar arasında aksine bir hüküm yoksa temerrüt faizi vadenin bitiminden ve belirli bir vade yoksa ihtar gününden itibaren işlemeye başlar.
b-)Akdi faiz-Kanuni faiz :Ödenecek faiz tutarının taraflar kararlaştırıyor ise burada akdi faiz vardır.Ticari işlerde hem anapara hem temerrüt faizi serbestçe kararlaştırılabilir.
Kanunun faiz ödenmesini öngördüğü durumlarda kanuni faiz olduğundan bahsedilir.
c-) Basit faiz-Bileşik faiz :Basit faiz hem anapara faizinde hem temerrüt faizinde anaparaya faiz işletilmesidir.Bileşik faiz ise faizin belirli devreler sonunda anaparaya eklenmesi suretiyle ortaya çıkan tutara yeniden faiz işletilmesidir.
Ticari işlerde faiz
Türk Borçlar Kanununun 387/1 maddesi uyarınca ticari olmayan ödünç sözleşmelerinde taraflarca kararlaştırılmamış ise anapara faizi istenemez.Aynı maddenin 2.fıkrasında ticari nitelikteki ödünç sözleşmelerinde taraflar kararlaştırmamış olsalar dahi faiz istenebilecektir.
Ticaret kanununun 20.maddesine göre tacir olan veya olmayan bir kişiye,ticari işletmesi bağlamında bir iş ya da hizmet görmüş olan tacir ,verdiği avanslar ve yaptığı giderler için ödeme tarihinden itibaren faize hak kazanır.
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere taraflar ticari işlerde faiz oranını serbestçe belirleyebiliyorlar.
Türk Borçlar Kanununun 88.maddesine göre anapara faiz oranının taraflarca kararlaştırıldığı durumlarda ,yıllık faiz oranı faiz oranının doğduğu tarihte yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre belirlenecek olan yıllık faiz oranının %50 fazlasını aşamaz.
Yine Türk Borçlar Kanununun 120.maddesine göre temerrüt faiz oranının taraflarca kararlaştırıldığı durumlarda yıllık temerrüt faiz oranı faiz oranının doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenecek faiz oranının %100 fazlasını aşamaz.
Türk Borçlar Kanunu’nda sözleşme ile kararlaştırılan faiz oranlarına ilişkin kısıtlamaların ticari işlerde uygulanıp uygulanmayacağı doktrinde ve yargı kararlarında tartışmalıdır.
Yargıtay 19.Hukuk Dairesi 18.09.2013 tarihli kararında ‘’...davacı banka ile akdedilen genel kredi sözleşmesi bankacılık işi olup TTK.4 uyarınca ticari iş sayılır .Yine TTK’nın 8.maddesine göre ticari işlerde temerrüt faiz oranı serbestçe belirlenecektir.Bu durumda Türk Borçlar Kanununun 88 ve 120. maddelerindeki hükümlerin uygulanabilirliği bulunmamaktadır.’’ diyerek TBK’da faiz oranı hakkında öngörülen düzenlemelerin ticari işler bakımından geçerli olmadığına hükmetmiştir.
Doktrindeki ağır basan bir görüşe göre ise TBK. 88 ve 120. maddelerinde düzenlenen faiz oranı yalnızca adi işler açısından uygulama alanı bulur ; bu madde hükümleri ticari işler bakımından uygulanmaz.
Bileşik faiz hangi hallerde uygulanır?
Adi işlerde bileşik faiz uygulanması yani faize bir daha faiz yürütülmesi TBK ile açıkça yasaklanmıştır.
Türk Ticaret Kanununda kimi istisnai hallerde bileşik faizin uygulanabileceği hükme bağlanmıştır.Buna göre :
-Üç aydan aşağı olmamak kaydıyla cari hesaplarda ,taraflar tacir ise faize faiz yürütülmesi mümkündür.
-Üç aydan aşağı olmamak kaydıyla her iki taraf bakımında ticari iş niteliğini haiz olan ödünç sözleşmelerinde taraflar tacir ise faize faiz işletilebilir.
-Kambiyo senetlerinde müracaat hakkının kullanılması nedeniyle ödeme yapan müracaat borçlusu ,kendinden önce gelen kişilere rücu ederken ödediği faizlere tekrar faiz işletilebilir.
Ticari işlerde faiz oranları ne kadardır?
1-) Sözleşme ile kararlaştırılan anapara faiz oranı :Ticari işlerde taraflar emredici hükümlere aykırı olmadıkça faiz oranını diledikleri gibi kararlaştırabilirler.
2-) Kanunda öngörülen anapara faiz oranı :Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nda faiz ödenmesi gereken hallerde miktarı sözleşme ile belirlenmemişse bu ödeme yıllık %12 oranı üzerinden yapılır.
Sözleşmede daha yüksek akdi veya gecikme faizi kararlaştırılmadığı hallerde ,yabancı para borcunun faizinde devlet bankalarının o yabancı para ile açılmış bir yıl vadeli mevduat hesabına ödediği en yüksek faiz oranı uygulanır.
3-)Sözleşme ile kararlaştırılan temerrüt faiz oranı :Taraflar temerrüt faiz oranını da serbestçe belirleyebileceklerdir.Taraflar anapara faiz oranını belirlemiş ancak temerrüt faiz oranını belirlememişlerse sözleşmede belirlenen anapara faiz oranı 3095 saylı kanunun1. maddesinde öngörülen orandan daha fazla ise temerrüt faiz oranı anapara faiz oranından daha az olamaz.
Kanunda öngörülen temerrüt faiz oranı : Taraflar aralarında temerrüt faiz oranını kararlaştırmamış iseler yıllık %12 oranında temerrüt faizi istenebilir.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın önceki yılın son gününde kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı ,yukarıda açıklanan orandan yüksek ise ,arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilir.
Proaktif hukuk & danışmanlık bürosu olarak her biri kendi alanında uzman avukatlarımızla sizlere dava ve danışmanlık hizmeti vermekteyiz.Ticaret hukuku, şirketler hukuku alanlarında yaşamış olduğunuz hukuki ihtilaflar varsa, danışmanlık hizmeti almak istiyorsanız veya dava konusu işlemlerinizde web sitemiz üzerindeki iletişim kanallarımızdan bizimle irtibata geçip hukuki yardım alabilirsiniz.
