Sebepsiz zenginleşme nedir?
6098 sayılı yeni Türk borçlar kanunu uyarınca borç ilişkisi sözleşmelerden, haksız fiillerden ve nihayet sebepsiz zenginleşme durumunda meydana gelir.
Sebepsiz zenginleşme ,bir kimsenin haklı bir neden olmaksızın başkasının mal varlığından ve emeğinden zenginleşmesidir.Sebepsiz zenginleşme borcu tarafların iradesine dayanmaz;kanunda belirtilen kimi şartların gerçekleşmesi durumunda doğar.
Sebepsiz zenginleşmeden bahsedebilmek için öncelikle bir kimsenin mal varlığında çoğalma meydana gelmelidir.Öte yandan bir başka kişinin mal varlığında azalma olmalıdır. Mal varlıklarındaki bu artma ve azalma arasında illiyet bağı bulunmalıdır.
Sebepsiz zenginleşmeye dayalı iade borcunun kapsamı
Sebepsiz zenginleşme durumunda sebepsiz zenginleşen bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür.Bir kimsenin mal varlığında başkası zararına meydana gelen zenginleşme arada illiyet bağı bulunsa dahi her zaman iade borcu doğurmaz.Bunun için mal varlığındaki çoğalmanın haksız bir nedenle olması gerekir.
Türk Borçlar Kanununda zenginleşmenin özellikle geçerli olmayan,gerçekleşmemiş,sona ermiş bir sebebe dayanması halinde iade yükümlülüğünün doğacağı belirtilmiştir.
İade talebi borç ilişkisinden doğan bir alacak hakkına dayanır.Alacak hakkı nispi bir haktır ; dolayısıyla iade talebi zenginleşene ve onun mirasçılarına karşı yöneltilir.
Borçlanılmamış edimin ifası
Gerçekte borçlu olmadığı edimi kendi isteği ile yerine getiren kişinin bunun iadesini talep edebilmesi için o edimi kendini borçlu sanarak ifa ettiğini ispatlaması gerekir.
Buna göre borçlu olunmayan bir şeyin ödenmesi durumunda sebepsiz zenginleşmeye dayalı talepte bulunulabilmesi için borcun ifası maksadıyla ödeme yapılması ,ödenmesi gereken bir borcun mevcut olmaması , ödemede bulunanın hataen kendini borçlu zannetmesi şartlarının varlığı aranır.
Zaman aşımına uğramış bir borcun ifasından veya ahlaki olarak bir borcun yerine getirilmiş olmasından kaynaklanan zenginleşmelerin iadesi istenemez.Borç olmadığı halde ödenmiş olan edimin geri istenmesine ilişkin diğer yasa hükümleri saklıdır.
Sebepsiz zenginleşen kişinin iade borcu iyi niyetli veya kötü niyetli oluşuna göre değişir.
Sebepsiz zenginleşmeden doğan geri verme yükümlülüğü
Sebepsiz zenginleşen zenginleşmenin geri istenmesi sırasında elinden çıkmış olduğunu ispat ettiği kısmın dışında kalanı geri vermekle yükümlüdür.Ancak zenginleşen zenginleşmeyi iyi niyetli olmadan elden çıkarmışsa yahut elden çıkarırken ileride iade etmek zorunda kalabileceğini dikkate alması gerekiyorsa zenginleşmenin tamamını geri vermekle yükümlüdür.
Sebepsiz zenginleşmeden doğan giderleri isteme hakkı
Zenginleşen iyi niyetli ise yaptığı zorunlu ve yararlı giderleri geri verme isteminde bulunan kişiden isteyebilir.
Zenginleşen iyi niyetli değilse zorunlu ve yararlı giderlerden yalnızca geri verme zamanında var olan değer artışının ödenmesini isteyebilir.
Zenginleşen kişi iyi niyetli olup olmadığına bakılmaksızın diğer giderlerin ödenmesini talep edemez.Ancak kendine karşılık önerilmezse ,o şey ile birleştirdiği ve zararsızca ayrılması mümkün olan eklemeleri geri vermeden önce ayırıp alabilir.
Hukuka ve ahlaka aykırı bir sonucun gerçekleştirilmesi amacıyla verilen şey geri istenemez.Açılan davada hakim bu şeyin devlete mal edilmesi yönünde hüküm verebilir.
Sebepsiz zenginleşme zamanaşımı
Sebepsiz zenginleşmelerden doğan taleplerde zaman aşımı süresi hak sahibinin geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıldır.
Ancak zenginleşme ,zenginleşenin bir alacak hakkı kazanması suretiyle gerçekleşmişse diğer taraf her zaman borcunu ödemekten kaçınabilir.
Proaktif hukuk ve danışmanlık bürosu olarak tümü alanında uzman avukatlarımızca sizlere hizmet sunmaktayız.Hukuki destek almak için web sitemizde avukata soru sor kısmından sorularınızı iletebilir,çağrı merkezimizi arayarak bizimle irtibata geçebilirsiniz.
