Vekaletsiz iş görme nedir?
Genel olarak vekaletsiz iş görme, iş görenin vekaleti olmaksızın iş sahibi hesabına iş görmesi olarak tanımlanabilir.İş görmenin konusunu maddi fiiller,hukuku fiiller veya hukuki işlemler oluşturur .Vekaletsiz iş görme sonucunda iş gören ve iş sahibi adını bir takım haklar ve borçlar doğar.
Eğer iş sahibinin menfaatine uygun olarak girişilen ve onun geçerli bir yasaklamasına aykırı olmayan bir iş görme varsa bu durumda gerçek olan vekaletsiz iş görmesinden bahsedilir.
Gerçek olmayan vekaletsiz iş görme hallerinde ise iş görenin başkasına ait olduğunu bildiği veya bilmediği işi kendi çıkarına yapması durumu söz konusu olur.
Vekaletsiz iş görme hükümleri 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 526-531. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Vekaletsiz iş görmede iş görenin hakları ve borçları nelerdir?
Vekaletsiz iş gören o işi ,iş sahibinin menfaatine ve varsayılan iradesine uygun olarak yerine getirmekle yükümlüdür.Ayrıca iş gören kişi her türlü ihmalinden de sorumlu olur.Ancak iş sahibinin karşılaştığı zararı veya zarar tehlikesini gidermek için bir iş görülmüş ise iş görenin sorumluluğu daha hafif değerlendirilir.
İş sahibinin açıkça veya örtülü olarak yasaklamasına rağmen iş gören işi yapmışsa ve iş sahibinin işi yasaklaması hukuka ve ahlaka aykırı değil ise iş gören beklenmedik halden de sorumlu olacaktır.Ancak iş gören işi yapmış olmasaydı dahi zararın beklenmedik halden dolayı gerçekleşeceğini ispat ettiği ölçüde sorumlu olmaktan kurtulur.
İş görenin sözleşme ehliyeti yoksa yaptığı işlemden yalnızca zenginleştiği ölçüde veya iyi niyetli olmaksızın elinden çıkardığı zenginleşme miktarıyla sorumlu olur.
Vekaletsiz iş görmede iş sahibinin hakları ve borçları nelerdir?
Gerçek vekaletsiz iş görme durumu söz konusu ise iş sahibi ;
İş görenin iş için yapmış olduğu tüm zorunlu ve yararlı masrafları karşılamak zorundadır.Bu masraflara faiz tutarı da dahil edilir.
İş sahibi iş görenin işi görmesinden dolayı uğramış olduğu doğrudan ve dolaylı zararları gidermekle yükümlüdür.
İş sahibi,iş görenin görmüş olduğu iş dolayısıyla üzerine aldığı edimleri yerine getirmek zorundadır.
Yukarıda sayılan hükümler istenen sonuca ulaşılamamış olsa bile işini yaparken gereken dikkat ve özen yükümlülüğüne uyan iş gören için de geçerli olacaktır.
İş gören iş için yapmış olduğu giderleri alamıyorsa,TBK’daki sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre ayırıp alma hakkı vardır.
Gerçek olmayan vekaletsiz iş görme durumunda iş sahibi kendi çıkarlarına uygun olarak yapılmamış bile olsa işin görülmesinin ortaya çıkardığı aktifleri elde eder.Ancak iş sahibi bu işin görülmesinden zenginleştiği oranda ,iş görenin pasiflerini azaltmakla yükümlüdür.
İş sahibi yapılan işi uygun bulmuşsa,vekaletsiz iş görme hükümleri değil,TBK’da düzenlenen vekalet sözleşmesi hükümleri uygulama alanı bulur.
