1. ÇEKİN GEÇERLİ OLMASI İÇİN GEREKEN UNSURLAR NELERDİR?
Her yazılı borç belgesi çek değildir. Kanun, bir belgenin “çek” sayılması için bazı zorunlu kurallar koymuştur. Bu kurallara uyulmazsa o belge artık hukuken çek sayılmaz ve çekin doğurduğu sonuçlar da geçerli olmaz. Peki, bir çekin geçerli olabilmesi için ne gerekir?
Bir çekin üzerinde mutlaka bulunması gereken bazı bilgiler vardır. Bunlar:
Bu bilgilerden biri bile eksikse, o kâğıt artık geçerli bir çek sayılmaz.
Çekte yer alması zorunlu olmayan, ancak keşidecinin takdirine bağlı olarak senede yazılabilen unsurlar, alternatif (isteğe bağlı) unsurlar olarak adlandırılmaktadır. Bu unsurların çek metnine yazılıp yazılmaması, senedin hukuken geçerli bir çek niteliği taşımasını etkilemez. Bunlar:
Bir çeki sadece bankalarla anlaşması olan kişiler düzenleyebilir. Çek yazan kişi ile banka arasında daha önceden yapılmış bir sözleşme olmalıdır. Bu sözleşmeye uygulamada “çek taahhütnamesi” denir. Yani kişi bankadan çek defteri alırken bu anlaşmayı imzalar. Banka da buna göre hesap sahibine çek kullanma hakkı tanır.
Eğer çek bir bankaya değil de başka bir kişiye yönelik yazılmışsa, artık bu belge çek değil, sadece adi bir ödeme emri olur. Bu durumda çeki alan kişi, çekle ilgili haklarını değil, normal borç ilişkisine dayalı haklarını ileri sürebilir.
Çeki yazan kişinin, çeki verdiği anda veya en geç çeki tahsil etmek için bankaya gidildiğinde, hesabında yeterli parası bulunmalıdır. Yoksa bu durumda çek “karşılıksız” sayılır. Bu da çeki düzenleyen kişi için hem hukuki hem de cezai sorumluluk doğurur. Yani karşılıksız çek yazmak ciddi bir sorundur ve sonuçları ağır olabilir.
2. KARŞILIKSIZ ÇEK NEDİR?
Karşılıksız çek, keşide edildiği (düzenlendiği) tarihte banka hesabında yeterli bakiye bulunmaması nedeniyle ödenmeyen, yani karşılığı olmayan çek anlamına gelir. Çek üzerinde yazılı bedelin tahsil edilememesi, çeki alan kişi açısından mağduriyet doğurur ve bu durum hem hukuki hem de cezai sonuçlar doğurabilir. Karşılıksız çek, özellikle ticari ilişkilerde güveni zedeleyen ve alacaklıyı zarara uğratan önemli bir sorundur.
KARŞILIKSIZ ÇEK SUÇUNUN HUKUKİ SONUÇLARI
Çek düzenleyen kişinin en temel yükümlülüğü, çekte belirtilen miktarda parayı hesapta bulundurmasıdır. Eğer çek ibraz süresi içinde banka tarafından ödenmezse, karşılıksız çek söz konusu olur. Ancak çeki düzenleyen kişi için sadece hukuki değil cezai sorumluluk da doğar.
Karşılıksız çek düzenlemenin müeyyideleri kısaca şunlardır:
KARŞILIKSIZ ÇEK MAĞDURLARI NE YAPMALI?
Eğer bir kişi, bankaya müracaat ederek elindeki çekte karşılık olmadığını öğrenirse, çekin hamilinin alacağını tahsil edebilmesi için icra takibi başlatması gerekmektedir. Çek, kıymetli bir evrak olarak kabul edilir, bu nedenle mal kaçırma riski söz konusu olabilir. İhtiyati haciz kararı alarak borçlunun mal varlıklarına tedbir konulabilir.
İcra takibi başlatıldıktan sonra, borçluya ödeme emri gönderilir ve 5 gün içinde itiraz edilmezse icra takibi kesinleşir. Takip kesinleştikten sonra haciz işlemleri başlatılabilir ve borçlunun mallarına el konulabilir. El konulan mallar satıldıktan sonra alacaklı kişi alacağını tahsil edebilir.
KARŞILIKSIZ ÇEK ŞİKAYET SÜRESİ
Karşılıksız çek suçu şikayete bağlı bir suçtur. Çeki elinde bulunduran kişi, banka tarafından "karşılıksızdır" işlemi yapıldıktan sonra, bu durumu öğrendiği tarihten itibaren 3 ay içinde ya da her halükarda 1 yıl içinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Şikayet süresi içinde başvurulmazsa, borçluya herhangi bir yaptırım uygulanamaz.
KARŞILIKSIZ ÇEKLE İLGİLİ İCRA TAKİBİ SÜRESİ
İcra takibi başlatılacaksa, çekin ibraz süresi geçilmemelidir. Çek kanununa göre, ibraz süreleri şunlardır:
İbraz süresi geçtikten sonra, sadece karşılıksız çekin düzenleyeni hakkında dava açılabilir, ancak çekin altında yatan borç ilişkisi önemli olur. Süre geçirilmişse, başka hukuki yollarla (sebebsiz zenginleşme davası gibi) işlem yapılabilir.
KARŞILIKSIZ ÇEK DURUMUNDA YETKİLİ MAHKEME
Çekle ilgili davaların hangi mahkemede açılacağı, hukuki sürecin düzgün bir şekilde işlemesi için önemlidir. Karşılıksız çek ile ilgili davalar için yetkili mahkeme şu şekilde sıralanır:
Karşılıksız çekle ilgili hukuki süreçler hakkında detaylı bilgi almak veya alacağınızın tahsili için profesyonel destek almak isterseniz, hukuk ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.