İşe iade davası, 4857 sayılı İş Kanunu’nun iş sözleşmelerinin korunması gereken tarafı olan işçi kesimi korumak amaçlı getirdiği hükümlerden birisidir. Haksız bir şekilde iş sözleşmesi sona erdirilen işçinin, işine geri dönebilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu davadan faydalanabilmek için bazı koşulların gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
1) 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Çalışmak
İşe iade davası açabilmek için, İş Kanunu’na tabi olarak çalışmak gerekmektedir. Bu davanın hukuki dayanağı 4857 Sayılı İş Kanunu’dur ve bu kanunun 1. Maddesine göre; “Bu Kanun, 4 üncü Maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.”
2) Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
İş Kanunu’nda iş sözleşmeleri belirli süreli ve belirsiz süreli olmak üzere bir ayrıma tabi tutulmaktadırlar. Kanunda belirli süreli iş sözleşmesi; belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi olarak tanımlanmıştır. İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı sözleşmeler ise belirsiz süreli sözleşmelerdir. İş Hukuku’nda esas olan işçinin belirsiz süreli sözleşmeye tabi olarak çalışmasıdır. Hatta İş Kanunu’nun 11. Maddesine göre, esaslı bir neden olmadıkça birden fazla üst üste belirli süreli iş sözleşmesi yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli yapılmış sayılır.
3) İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi
İşçilerin işe iade hükümlerinden yararlanabilmeleri için iş sözleşmelerinin işveren tarafından feshedilmiş olması şarttır. Eğer sözleşme işçi tarafından feshedilmiş ise, işçinin haklı bir fesih sebebi var olsa bile işe iade hakkı yoktur.
4) Geçerli Bir Fesih Sebebinin Olmaması
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesinin 3. fıkrasında geçerli fesih nedeni olarak sayılamayacak sebepler örneklendirilmiştir. Eğer işverenin sözleşmeyi feshetmesi geçerli bir sebebe dayanıyorsa, işçinin işe iade hakkı olmayacaktır.
5) İşyerinde En Az 30 İşçinin Çalışıyor Olması
İşçinin işe iade hakkından faydalanabilmesi için, işyerinde en az 30 kişinin çalışıyor olması gerekmektedir. İş Kanunu’nun 18. maddesine göre; işverenin aynı iş kolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir. Mahkeme çalışan işçi sayısının tespit ederken, fesih bildiriminin işçiye ulaştığı tarihi esas alır ve mevsimli/daimi bütün işçileri dikkate alır.
6) En Az 6 Aylık Kıdem
İşe iade davası açılabilmesi için bir diğer koşul da işçinin işyerinde en az 6 aylık kıdeminin olmasıdır. Bu süreden daha az bir zaman diliminde çalışmış olan işçi bu korumadan yararlanamayacaktır. 6 aylık kıdem hesaplanırken İş Kanunu’nun “çalışma süresinden sayılan haller” başlıklı 66. maddesindeki süreler dikkate alınacaktır. Altı aylık kıdem, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap edilmelidir.
Yargıtay’ın ilgili bir kararına göre, söz konusu 6 aylık kıdem süresi kısaltılabilir veya kaldırılabilir. Çünkü bu kural, nisbi emredici hukuk kuralı niteliğindedir ve işçi lehine değiştirilebilir.
7) İşveren Vekili Olmamak
İş Kanunu`nun 18. maddesinin son fıkrasında işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri işe iade davası açamayacakları belirtilmiştir. Bu hüküm, kanunun 2. maddesinin 6. fıkrasına istisna teşkil etmektedir.
8) Dava 1 Ay İçerisinde Açılmalı
Yukarıda sayılan şartların sağlanmış olması halinde işçinin, fesih bildiriminin kendine tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde işe iade davasını açması gerekmektedir. Bu süre hak düşürücü süre olduğu için, kaçırılması halinde işe iade davası açma hakkı kaybedilecektir. Taraflar ileri sürmemiş olsa bile hakim tarafından resen dikkate alınır.
