Medeni hukuk ve miras hukuku alanında birtakım hüküm ve sonuç doğuran soybağı genel olarak kişiler arasındaki kan bağını ifade etmekte olup hukuki anlamda ise ana, baba ve çocuk arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Soybağının reddine ilişkin düzenlemeler 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 286 ve devamı hükümlerinde düzenlenmiştir. Soybağının ana ile çocuk arasında kurulması doğum yoluyla gerçekleşirken, baba ile çocuk arasında soybağının kurulması farklı görünüm şekillerinde ortaya çıkmaktadır. Hukukumuzda baba ile çocuk arasında soybağının kurulmasında iki görünüm şekli bulunmakta olup bunları alt kategoriler şeklinde açıklayabiliriz;
1. Kan bağının bulunmasına dayalı soybağının kurulması
2. Evlat edinme neticesinde soybağının kurulması
Soybağının Reddi Davası
Soybağının reddi davası içerdiği hüküm itibariyle baba ile çocuk arasındaki mevcut soy ilişkisini sonlandırmaya yönelik yenilik doğuran bir davadır. Kanunda belirtilen babalık karinesi gereğince evliliğin devamı sürecinde veya evliliğin sona ermesinden itibaren üç yüz gün içinde doğan çocuğun babasının koca olduğu belirtilmiştir. Bu açıdan baba ile çocuk arasında gerçek manada soybağının bulunmaması durumunda bu ilişki yalnızca soybağının reddi davasıyla sona erdirilebilecektir.
Soybağının Reddi Davasının Tarafları
-DAVACI: Soybağının reddi davası Medeni Kanunda düzenlenen babalık karinesini bertaraf eden niteliğe sahip olduğu için davanın açılmasındaki temel amacın çocuk ile baba arasındaki bağın ortadan kaldırılmasının sağlanması olduğunu söyleyebiliriz. Türk Medeni Kanunu madde 286 soybağının reddi davasını kocanın açabileceğini belirtmiştir. Ayrıca ilgili düzenleme çocuğun da dava açma hakkına sahip olduğunu belirterek, kocanın ve çocuğun davacı sıfatına sahip olacağını belirtmiştir. Çocuğa tanınan dava hakkı yalnızca çocuk tarafından kullanılabilir, çocuğun ölümüyle dava hakkı da son bulur ve altsoya dava açma hakkı geçmez. Dava ergin olmayan çocuk için kayyım tarafından açılabilir ancak bu konuda Yargıtay, çocuğun ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın davanın kayyım tarafından açılacağı görüşünü benimsemektedir.
Kocanın, çocukla birlikte mirasçıları olan altsoyu ile ana ve babası olduğunu iddia eden kişilere de kocanın ölmesi, gaipliğine karar verilmesi yahut da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hallerinde belirtilen durumların öğrenilmesinden itibaren 1 yıl içerisinde dava açma hakkı tanınmıştır. TMK madde 291’de ise baba olduğunu iddia eden kişilerin de soybağının reddi davasını açabilecekleri düzenlenmiştir. Buna göre dava açma süresi geçmeden önce kocanın ölmesi, gaipliğine karar verilmesi ve sürekli ayırt etme gücünü yitirmesi halinde iddiada bulunan kişi dava açabilecektir.
-DAVALI: Soybağının reddi davasında davalı sıfatına sahip kişiler, davayı açan kişiye göre değişiklik göstermektedir. Davayı kocanın açması durumunda davalı ana ve çocuk olacaktır. Koca tarafından açılan soybağının reddi davasında ana ve çocuk arasında zorunlu dava arkadaşlığı bulunmaktadır ve bu açıdan yalnızca birine yöneltilerek açılan davanın reddedilmesi gerekmektedir.
Çocuğun ve çocuğa atanan kayyımın açacağı soybağının reddi davasında, ana ve koca davalı sıfatına sahip olacaktır. Bu durumda ana ve koca arasında zorunluğu dava arkadaşlığı söz konusu olacaktır.
Soybağının Reddi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Soybağına ilişkin davalar, TMK madde 283’e göre taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır. Soybağının reddi davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin kurulmadığı yerlerde dava bu sıfatla Asliye hukuk mahkemesinde görülecektir. Yetkili mahkeme ise çocuğun doğum yerinde bulunan yerleşim yeri mahkemesi veya taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir.
Soybağının Reddi Davalarında Zamanaşımı
Medeni Kanun soybağının reddi davasının açılması için birtakım süreler öngörmüş ve belirtilen sürelerde dava açılmadığı takdirde dava hakkının kaybolacağı düzenlenmiştir. Kanunun 289. maddesine göre koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde açmak zorundadır. Çocuk, ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır. Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.
Soybağının Reddi Davasında Yargılama Safhası
Yargılama safhasında mahkemece öncelikle usuli yönden sürelere uyulup uyulmadığı noktasında inceleme gerçekleştirilecektir. Davada taraflar iddialarını her türlü delille ispat edebilmektedirler. Hak düşürücü sürelere uyulmadığının tespit edilmesi durumunda dava esasa girilmeden usulden reddedilecektir. Hak düşürücü sürelerde herhangi bir sorun olmaması durumunda mahkeme dava taraflarının çocukla olan ilişkisini araştırarak ve gerek görülmesi halinde DNA testine de başvurarak hüküm sonucuna karar verecektir.
Soybağının reddi dava sürecinde ve dava süreci öncesinde dava tarafları olan baba ve çocuğun uzun sürecek yargılamadan etkilenmemesi adına ve hak düşürücü sürelerin kaçırılmaması adına aile hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki danışmanlık hizmeti alınması tavsiye edilmektedir. Avukatlık bürosu olarak aile hukuku alanında dava öncesi ve dava süreçlerinin tarafların menfaatine çözülecek şekilde uzman avukatlarımızla müvekkillere hukuki danışmanlık hizmeti sunmaktayız.
