ÖDENMEYEN SENET TAHSİLİ
Senet Nedir?
Halk arasında senet olarak adlandırılan bono, belli miktar paranın verilmesi taahhüdünü içeren borç ikrarlarıdır. Bononun hazırlanması sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Bu şartlar TTK m776’da belirtilmiştir. Bu şartlardan herhangi birinin yokluğu bonoyu geçersiz kılar ve senedi adi senet haline getirir. Şartlar kısaca şu şekildedir;
Senet Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Öncelikle dikkat edilmesi gereken konu yukarıda sayılan şartların varlığıdır. Sayılan şartlardan birinin bile olmaması senedi adi senet haline getirmektedir ve bononun sağlayabileceği faydalardan hamilin yararlanmasına engel olacaktır.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise senedin vadesidir. Vadesi geçmiş bir senet için ödememe protestosu çekilemeyecektir. Bu sebeple de hamil müracaat borçlularına başvuramayacaktır.
Dikkat edilmesi gereken üçüncü husus ise ciro silsilesinin sağlam bir şekilde yapılıp yapılmadığıdır. Eğer ciro silsilesinde bir noksanlık varsa bu durumda senetteki hak senedi ciro eden kişiye geçmeyecek ve senedin tahsili konusunda büyük problemlere yol açacaktır.
Ödenmeyen Senetlerin Tahsili Yolları
Ödenmeyen senetlerin tahsili için alacaklı üç yola başvurabilir. İlk olarak ilamsız icra yollarından biri olan kambiyo senetlerine özgü icra takibi yoludur. İkincisi ise önce dava açıp mahkeme ilamı elde ettikten sonra ilamlı icra yoluna gitmektir. Üçüncü olarak ise genel haciz yoluna başvurudur.
Kambiyo senetlerine özgü icra takibi genel itibariyle daha kısadır. Bu yolda borçlunun itiraz etmesi icra takibini durdurmayacaktır. Ayrıca burada öngörülen süreler daha kısadır. Genel haciz yolunda 7 gün olan itiraz süresi kambiyo senetlerine özgü icra takibinde 5 gündür. Bu sebeplerden dolayı takip daha hızlı sürmektedir.
Ödenmeyen Senet İcraya Nasıl Verilir?
Her icra takibi başlatılırken olduğu gibi senetler için de icra takibi başlatılması için takip talebinde bulunulması gerekmektedir. Bu talep İİK m58’deki hususları içermesi gerekmektedir.
Dikkat edilmesi gereken bir husus ise takibin hangi icra dairesinde başlatılacağıdır. Senetler aranacak borç niteliğinde olduğundan olayı icra takibi borçlunun yerleşim yerinde bulunan icra dairesinde başlatılacaktır.
Takip başlatılırken senedin aslının icra dairesine verilmesi gerekmektedir. İcra memuru senedin aslını elde etmeden borçluya ödeme emri gönderirse borçlu bu işleme karşı icra mahkemesine şikayette bulunabilecektir.
Vadesi Geçen Senede Faiz Uygulanır Mı?
Vade, alacaklının borçludan senette taahhüt ettiği borcu ödemesi için talepte bulunabileceği zamandır. Vadesi geldiğinde alacaklı borçludan alacağını talep edebilecektir. Faiz de alacağın bir parçası olduğundan dolayı alacaklı faizi de talep edebilecektir.
Peki burada istenebilecek faiz türü nedir?
Senetler Türk Ticaret Kanununa göre mutlak ticari iş sayıldıklarından dolayı burada istenebilecek faiz temerrüt faizidir.
Ödenmeyen Senedin Cezası Nedir?
Hukukumuzda taahhüt edilen edimlerin yerine getirilmemesi hapis cezasını gerektiren bir fiil olarak kabul edilmemektedir. Kanunilik ilkesi gereğince de kanunlarda suç olarak belirtilmeyen bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez. Bu sebepten dolayı ödenmeyen senetten dolayı borçluya ceza verilemez. Ödenmeyen senedin tek yaptırımı cebri icra yoluna başvurmak ve borçlunun mallarını haczettirmek olacaktır.
İcra takibi başlatıldıktan sonra borcunu ödeyeceğini taahhüt eden borçlu borcunu ödemezse bu sefer cezaya hükmedilebilir. Bu durum İİK m340’ta belirtilmiştir. Madde metni şu şekildedir;
“111 inci madde mucibince veya alacaklının muvafakati ile icra dairesinde kararlaştırılan borcu ödeme şartını, makbul bir sebep olmaksızın ihlal eden borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra borçlu borcun tamamını veya o tarihe kadar icra veznesine yatırmak zorunda olduğu meblağı öderse tahliye edilir; ödemelerini tekrar keserse, hakkında tazyik hapsine yeniden karar verilir. Ancak, bir borçtan dolayı tazyik hapsinin süresi üç ayı geçemez.”
Buna göre icra takibi başlatıldıktan sonra borcunu ödeyeceğini belirten borçlu borcunu ödemezse o halde 3 aya kadar tazyik hapsi ile hapsedilebilir.
Günü Geçmiş Senet İçin Ne Yapılmalıdır?
Günü geçmiş senet zamanaşımına uğramış senet anlamına gelmektedir. Bu durum TTK m749’da açıklanmıştır;
“Poliçeyi kabul edene karşı ileri sürülecek poliçeden doğan istemler, vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.”
Vade senet metninde belirtilecektir. Bu tarihten sonra zamanaşımı süresi başlayacak ve 3 yıl geçmesiyle birlikte senet zamanaşımına uğramış olacaktır.
Eğer senedin üzerinde vade belirtilmemişse bu durum senedin görüldüğünde ödenmesi gereken bir bono olduğunu belirtir. Bu tür bir bononun düzenlenme tarihinden itibaren 1 sene içinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Bundan dolayı senet üzerinde vade belirtilmemiş olan bir bono için zamanaşımı 4 yıldır.
Zamanaşımına uğramış bir senet ne anlama gelmektedir?
Adi senetlerde senet zamanaşımına uğrarsa dava edilemez hale gelir. Ama durum kambiyo senetlerinde biraz farklıdır. Bono zamanaşımına uğrasa bile dava edilebilirliği devam edecektir. Ama senedin delil niteliğinde bir farklılık olacaktır. Bono artık yazılı delil olmaktan çıkacak ve yazılı delil başlangıcı hükmünde olacaktır. Bu sebeple senet tanık ile ispat edilebilir hale gelecektir.
Bono zamanaşımına uğramış olsa bile kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna başvurulabilir. Ama borçlu zamanaşımını def’i olarak ileri sürebilecektir. Buna karşılık alacaklı da senedin yazılı delil başlangıcı olmasına dayanarak senedi tanık ile ispat edebilecektir.
Konuya İlişkin Yargıtay Kararları
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi E. 2015/18318 K. 2015/29405 sayılı kararı
“TTK’nın 776. maddesi uyarınca; vade, bononun unsurlarından olsa da aynı Kanun'un 777/2. maddesi gereğince vadesi gösterilmemiş bir bono görüldüğünde ödenmesi şart bir bono sayılır. TTK’nın 778. maddesi göndermesi ile bonolarda da uygulanması gereken aynı Kanun'un 704. maddesine göre ise görüldüğünde ödenecek bononun tanzim tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenmek üzere ibrazı zorunludur. Bir başka anlatımla vade unsurunu taşımayan senedin, TTK’nın 704. maddesinde belirtildiği üzere görüldüğünde ödenecek bono olarak düzenlendiğinin kabulü gerekeceğinden, bu eksiklik senedin bono olma vasfını etkilemez. Vadesi gösterilmemiş bononun bir yıl içinde ibraz edilmemiş olması, zamanaşımı müddeti dolmadıkça senet keşidecisini sorumluluktan kurtarmaz. Senedin süresi içinde, yani keşide tarihinden itibaren bir yıl içinde ibraz edilmemesi vadenin geçirilmesi hükmünde olup, bu halde rücu hakkı düşeceğinden cirantalara müracaat edilemez. Fakat zamanaşımı süresi dolmadıkça senedi tanzim eden borçlunun (keşidecinin) sorumluluğu devam eder.”
