4857 sayılı İş Kanunu'nun 63. maddesine göre, genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş (45) saattir. Ancak taraflar (işçi ve işveren), iş sözleşmesiyle bu sürenin daha altında bir çalışma süresi belirleyebilirler. Buna engel bir durum bulunmamaktadır.
Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça haftalık çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine eşit olarak bölünür. Ancak taraflar (işçi ve işveren), haftalık çalışma süresini haftanın çalışılan günlerine, günde onbir (11) saati aşmamak koşuluyla, farklı şekillerde dağıtabilirler.
Fazla çalışma, işçinin haftalık kırkbeş (45) saati aşan çalışmalarıdır.
Fazla sürelerle çalışma ise, haftalık çalışma süresinin tarafların anlaşması ile kırkbeş (45) saatin altında belirlendiği durumlarda, haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş (45) saate kadar olan çalışmalardır.
Bir örnek ile açıklamak gerekir ise,
Haftalık çalışma saati otuz (30) olan işçinin bir hafta içerisinde elli (50) saat çalışma yaptığı varsayımında, otuz (30) saati aşan ve kırkbeş (45) saate kadar olan çalışmalar fazla sürelerle çalışma, kırkbeş saati aşan çalışmalar ise fazla çalışma olarak kabul edilecektir.
Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli (%50) yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Fazla sürelerle çalışmalarda ise her bir saat için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş (%25) yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Fazla çalışma ve fazla sürlerle çalışma ücretine ilişkin zamanaşımı süresi beş (5) yıldır. Hemen belirtelim ki bu süre, fazla çalışmanın / fazla sürelerle çalışmanın yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar.
Fazla çalışma / fazla sürelerle çalışma yapan işçi dilediği takdirde, bu çalışmalarının karşılığında yukarıda belirtmiş olduğumuz zamlı ücretleri almak yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakika (1 saat 30 dakika), fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında ise bir saat onbeş dakika (1 saat 15 dakika) serbest zaman kullanabilir.
İşçi, hak ettiği serbest zamanı çalışma süreleri içinde aralıksız olarak ve ücretinde bir kesinti olmaksızın kullanabilir.
Fazla çalışma / fazla sürelerle çalışma yapan işçi yapmış olduğu çalışmalar karşılığında serbest zaman kullanmak isterse işveren, işçinin bu isteğine uymak durumundadır. Ancak işçi hak ettiği bu serbest zamanı, altı (6) ay içinde işverene önceden yazılı olarak bildirmek koşuluyla ve işin ve işyerinin gereklerine uygun olarak işverence belirlenen tarihten itibaren kullanabilecektir (İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği m. 6/2).
Fazla çalışma / fazla sürelerle çalışma yapan işçi, fazla çalışma / fazla sürlerle çalışma yaptığını ispatla yükümlüdür.
Örnek Yargıtay Kararı İçin Bkz.; “Fazla mesai yapıldığının ispatı davacı işçiye aittir.” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2001/17563 E. 2002/2912 K.)
Fazla çalışma / fazla sürelerle çalışma yapıldığı işyeri kayıtları, iş yerine giriş çıkışı gösteren belgeler ve işyeri iç yazışmalarına dayanarak ispat edilebileceği gibi herhangi bir yazılı delilin bulunmadığı hallerde tanıkla da ispat edilebilecektir.
